Volgens expert Wim Distelmans had dit proces er nooit mogen komen. Ook Mario Van Essche, voorzitter van het Humanistisch Verbond, volgt de zaak met argusogen op, en heeft zo zijn bedenkingen.
Allereerst, kan je kort schetsen waarvoor Humanistisch Verbond (HV) staat?
Mario Van Essche: “Humanistisch Verbond is de algemene ledenbeweging van de georganiseerde vrijzinnigheid. Het is een socio-culturele organisatie die het vrije denken belangrijk vindt. Zingeving, informatie en onderwijs vormen de inhoudelijke pijlers van HV. We organiseren vormingen, debatten en culturele activiteiten. HV is lid van deMens.nu, de koepelorganisatie die de hele vrijzinnige humanistische gemeenschap, met al zijn lidorganisaties, verzamelt en vertegenwoordigt.”
HV zet zich hard in voor het recht op wilsvrijheid en het zelfbeschikkingsrecht van het individu. Wat was je eerste reactie of indruk toen je van het assisenproces Tine Nys hoorde?
Mario: “Wij zijn inderdaad sedert de jaren ‘50 één van de voorvechters van het recht op zelfbeschikking. Uiteraard spelen Etienne Vermeersch, waarmee het is begonnen, en Wim Distelmans hier een belangrijke rol in. Wat betreft dit proces, het is in een rechtstaat niet erg dat er een procedure gebeurd. Het gerecht moet maar zijn werk doen, en het is aan de rechter om daarover te oordelen. Het eigenaardige hier is dat het parket en het Openbaar Ministerie op een bepaald moment van vervolgingslijn veranderen. Eerst oordeelt de Raadkamer dat er geen probleem is. Maar toen advocaat Fernand De Keuleneer (advocaat van de Kerk tijdens operatie Kelk) en wat later advocaat Joris Van Cauteren (advocaat van Vangheluwe) op het toneel verschijnen, zegt de Kamer van Inbeschuldigingstelling plots dat hier een groot probleem heerst en dit vervolgd moet worden. Nochtans zeggen strafwetspecialisten mij dat zo’n ommezwaai uiterst zelden of nooit gebeurt. Mij maak je niet wijs dat hier geen inmenging is gebeurd. Ik denk dat best eens onderzocht wordt of het Openbaar Ministerie hier onafhankelijk heeft gewerkt. Men heeft van het proces een aanval op de wet gemaakt, terwijl het in feite ging over hebben die artsen wel of niet de wet overtreden, en zelfs meer, het ging om moord met een verzwarende omstandigheid, gifmoord.”
Was een assisenzaak hier dan op zijn plaats?
Mario: “Ik denk dat het parket hier niet geheel objectief heeft vervolgd. Voor mij was dit erover, en de kwalificatie als gifmoord zeker. Om nog te zwijgen over de wispelturigheid van het Openbaar Ministerie, wat op zijn minst verdacht is. Eigenlijk verdienen artsen die mensen bijstaan in een dergelijk lijden niet om zo behandeld te worden. Naar aanleiding van die farce, want zo noem ik deze zaak, gaat men nu de wet op zich in vraag gaan stellen. Dat is van het goede te veel volgens mij. Dat toont toch duidelijk aan dat er een achterliggende agenda is van deconservatieve krachten.”
Kun je je vinden in de kritische bedenkingen van filosoof Johan Braekman die het proces moreel dubieus vindt? Kun je dat wat toelichten?
Mario: Absoluut. Ik deel de mening van Johan voor de volle honderd procent. Zijn analyse was volgens mij het meest pertinent. Men mag zeker kritisch staan tegenover de euthanasiewet, maar hiervoor een assisenzaak opzetten is toch op zijn minst bedenkelijk.
Uiteindelijk zijn de artsen vrijgesproken door de volksjury. Gelukkig maar, kan je oordelen. Toch is niet iedereen hiermee akkoord. Vind je de uitlatingen van advocaat Keuleneer kunnen? Hij zegt nu onder meer dat euthanasie vanzelfsprekend is geworden. Hij spreekt zelfs van een ‘euthanasie industrie’?
Mario: “Als advocaat is hij zwaar uitgeschoven, denk ik. Nu, hij is een zeer conservatieve katholiek, die inderdaad banden heeft met bepaalde niet-progressieve strekkingen van de Kerk. Op Twitter vergeleek hij bovendien het applaus dat de vrijgesproken artsen kregen in de zaal met een sekte. Dat is triestig. Maar de Kerk moet stilletjes aan beseffen dat wanneer zij zich niet willen aanpassen aan de maatschappij, de maatschappij zich ook niet meer zal aanpassen aan de Kerk. Vergeet ook niet dat volgens het IPSOC in België 67 % geseculariseerd is. De maatschappij zal dus wel zelf zijn conclusies trekken. Meneer Keuleneer mag dus zeggen wat hij wil. Wat ik wel moet vaststellen, maar dat komt eerder door heel die procedure, is een heel grote terughoudendheid bij artsen wat betreft euthanasie. Dat kan dus een probleem worden vooral bij wat men noemt psychisch lijden, dus een niet terminaal lijden. Daar zit volgens mij het echte probleem. Keuleneer heeft natuurlijk zijn recht op vrije meningsuiting, maar het is geen toeval dat hij samen met conservatief filosoof Willem Lemmens, man van Kathleen Cools, de familie Nys in het proces bijstond.”
Ook CD&V laat zich niet ongemoeid. Politica Els Van Hoof wil nu dat er strafmaten komen in de wet. Coens spreekt dat de Euthanasiewet wel degelijk schuldig is verklaard. Zien we hier verscholen argumenten om de wet af te schaffen of onbruikbaar te maken?
Mario: “Van Hoof en Coens behoren uiteraard ook tot de conservatieve strekking binnen CD&V. Zo uitzonderlijk zijn hun uitspraken dus niet. Het is duidelijk dat ze er alles aan gaan doen om die wet onbruikbaar te maken. Met de politieke meerderheden die er vandaag zijn, mogen we die demarche vanuit conservatieve hoek niet onderschatten. Het feit dat ook NV-A zich meer en meer conservatief uitlaat, anders dan vroeger, zoals blijkt in het abortusdebat, doet mij vrezen voor complete blokkering van de wet.”
Tenslotte, denk je dat, ondanks wat er gebeurd is, dit toch een positief gevolg kan hebben voor de eventuele uitbreiding en verbetering van de euthanasiewet? Of is deze dialoog nu gecompromitteerd?
Mario: “Ik denk dat er weinig wetten zijn waarover zolang is gedebatteerd. Tegenstanders van de wet durven nogal eens het omgekeerde beweren. Maar als je weet dat de Vlaamse regering de begrotingscijfers pas een halve week na het begrotingsdebat overmaakt dan zeg ik dat het debat over euthanasie veel grondiger is gevoerd. Het probleem is dat men het debat niet wil voeren, maar strategisch gelijk halen of de wet strategisch blokkeren. Ik vermoed dat dat de bedoeling is van mensen als Keuleneer en Van Hoof. De wet op de helling zetten. De mogelijkheid die vandaag bestaat afvoeren. Om het recht op zelfbeschikking, want euthanasie is altijd ‘het zelf kiezen voor’, te schrappen. Dan is het misschien beter om het debat vandaag niet te voeren en uit te stellen. Want alles hangt af van politieke meerderheden en die zijn vandaag zeer onzeker. Maar een serieus debat ten gronde wil ik zeker nog voeren, maar niet naar aanleiding van deze procedure. Nu, deze procedure heeft eigenlijk getoond dat de wet werkt. En de wet gaat over het respecteren van het recht op zelfbeschikking.”
Met vragen over het levenseinde, kan je terecht bij de LEIFlijn, 078 15 11 55.