Het debat rond het levenseinde is sinds de stemming van de euthanasiewet in 2002, de wet palliatieve zorg en de wet patiëntenrechten nooit meer uit de actualiteit verdwenen. Hierdoor willen ook steeds meer Belgen ‘hun papieren in orde brengen’. Ze bedoelen hiermee het schriftelijk opstellen van wilsverklaringen die van kracht worden wanneer ze zelf niet meer in staat zijn hun wensen te uiten.
Deze wilsverklaringen worden opgemaakt wanneer je nog voldoende wilsbekwaam bent om mee te delen wat je wel en niet wilt wanneer je niet meer aanspreekbaar bent geworden door bijvoorbeeld dementie, een hersenbloeding, coma of een hersentumor. Voorafgaande wilsverklaringen zijn wettelijke documenten waarmee rekening moet worden gehouden. Het vinden en opstellen van deze wilsverklaringen blijkt in de praktijk echter niet zo eenvoudig.
Bespreek het met de huisarts
Je stelt wilsverklaringen best op samen met iemand met kennis van zaken
Niet iedereen heeft voldoende ervaring om zulke wilsverklaringen op te stellen of om juist weer te geven wat hij/zij nog wel of niet meer wilt. Hoe zet je bijvoorbeeld concreet op papier dat je later ‘geen levensverlengende behandelingen’ wilt, maar enkel nog ‘comfortbehandeling’? Impliceert dit ook dat het zorgpersoneel geen antibiotica mag geven bij een longontsteking, waardoor je misschien nog meer lichamelijk ongemak ondervindt: kortademigheid, hoesten, hoge koorts, … Daarom lijkt het aangewezen deze wilsverklaringen op te stellen samen met iemand die meer kennis van zaken heeft. De huisarts is voor de hand liggend, maar artsen zijn vaak overbevraagd en kunnen hiervoor niet altijd voldoende tijd vrijmaken. Sinds november 2022 heeft de federale overheid voor dergelijke consultatie voor de artsen een financiële tegemoetkoming voorzien. Maar ze geldt momenteel enkel bij een raadpleging door palliatieve patiënten.
5 wilsverklaringen in 1 bundel
Vervolgens is het zeker niet evident om papieren wilsverklaringen te vinden die voldoen aan de wettelijke voorwaarden waardoor ze o.a. bij de gemeente niet registreerbaar blijken te zijn. Of je hebt je gebaseerd op documenten die door een zorginstelling worden aangeboden, of je gebruikt modellen die je hebt gedownload van een website of je bedient je van kopieën die door een vriend werden overhandigd. Hiertussen bevinden zich zeker wettelijk correcte wilsverklaringen, maar het omgekeerde geldt evenzeer. Bovendien kan je meestal geen volledige set vinden van alle wilsverklaringen die in België beschikbaar zijn. Je ziet dus door het bos de bomen niet meer.
Daarom nam het LevensEinde InformatieForum (LEIF) reeds in 2008 het initiatief om de 5 beschikbare wilsverklaringen in één bundel samen te brengen. Alle wilsverklaringen werden op hun wettelijke correctheid nagelezen door juristen van de Federale Overheidsdienst (FOD) Volksgezondheid en gebundeld in een brochure, genaamd ‘De correcte voorafgaande wilsverklaringen’. De brochure bevat eveneens een voorwoord van de minister van Volksgezondheid, Frank Vandenbroucke. De brochure met de wilsverklaringen wordt samen met alle informatie die je nodig hebt om over je levenseinde na te denken en beslissingen te nemen aangeboden in de folder genaamd ‘LEIFplan’.
Waar kan je het LEIFplan vinden?
Het LEIFplan wordt dankzij privé-sponsoring (Nationale Loterij, Kom op tegen Kanker, Koning Boudewijnstichting, deMens.nu, lidgelden en giften, …) gratis ter beschikking gesteld. Door een samenwerking met het Vlaams ApothekersNetwerk (VAN) kan het in elke apotheek worden opgevraagd. Het is tevens leverbaar in de LEIFpunten, wat lokale initiatieven zijn van LEIF (zie www.leif.be voor adressen en openingsuren) en waar je ook hulp kan krijgen bij het opstellen van de wilsverklaringen. Ten slotte vind je het LEIFplan ook in sommigen gemeentehuizen, de huizenvandeMens, bij sommige huisartsen, … Het LEIFplan en zijn wilsverklaringen kan ook worden gedownload van www.wilsverklaringen.be of van www.leif.be.
Er bestaan in België 5 voorafgaande wilsverklaringen:
- de negatieve wilsverklaring
- de wilsverklaring euthanasie
- de wilsverklaring aangaande orgaandonatie
- de wilsverklaring inzake de wijze van teraardebestelling (uitvaartregeling)
- de wilsverklaring aangaande lichaamsschenking aan de wetenschap
LEIFkaart
De wilsverklaringen worden best thuis bewaard op een plek die bekend is voor de omstanders
De wilsverklaringen worden best thuis bewaard op een plek die bekend is voor de omstanders. Drie van de vijf kunnen ook - niet verplicht - worden geregistreerd bij de gemeente: wilsverklaringen euthanasie, orgaandonatie en uitvaartregeling. Alle wilsverklaringen kunnen worden geregistreerd - mits betaling - bij een notaris. Je kan ook kopieën ronddelen (liefst voorzien van originele handtekening) aan vertrouwenspersonen.
Ten slotte kan je bij LEIF - dankzij sponsoring van deMens.nu – gratis een LEIFkaart aanvragen die erop wijst dat je (thuis) over wilsverklaringen beschikt. De LEIFkaart vervangt dus niet de wilsverklaringen en wordt best in de portefeuille bewaard: hierop staat de naam en het rijksregisternummer van de eigenaar, de opgestelde wilsverklaringen en de naam van de vertrouwenspersoon met zijn telefoonnummer. Wanneer je bijvoorbeeld in niet aanspreekbare toestand op de spoed van een ziekenhuis belandt kan het zorgpersoneel dankzij de LEIFkaart via de vertrouwenspersoon onmiddellijk de wilsverklaringen opvragen.
De voorafgaande negatieve wilsverklaring
Via deze wilsverklaring kan je alles optekenen wat je later niet meer wilt: (levensreddende) behandelingen, onderzoeken, transfer naar een ziekenhuis, … Zo kan je eisen dat wanneer je dement bent geworden en niet meer in staat bent zelfstandig te eten er geen sondevoeding wordt opgestart. Zoals gezegd zijn deze weigeringen wettelijk te respecteren zelfs indien dit resulteert in overlijden. Er werd hoger ook al opgemerkt dat het opstellen van een negatieve wilsverklaring voor iemand zonder ervaring niet eenvoudig is. Het gebeurt best in overleg met de huisarts of bijvoorbeeld in een LEIFpunt. Meer informatie vind je op www.leif.be. In de volgende S-Plus Mag wordt dieper ingegaan op deze en andere wilsverklaringen.
Ter informatie
Wim Distelmans is een Belgisch oncoloog, hoogleraar aan de Vrije Universiteit Brussel en voorvechter in België voor de erkenning van palliatieve zorg en voor de mogelijkheid om euthanasie te kunnen laten uitvoeren.
Het LEIFplan bevat alle informatie die je nodig hebt om de juiste beslissingen te kunnen nemen rond het levenseinde. Het is gratis beschikbaar bij de apotheek.
Dit is een artikel uit S-Plus Mag januari-februari-maart 2023. Lees hier nog meer artikels.