Rond eind september zal iedereen met de Belgische nationaliteit een uitnodigingsbrief in de bus ontvangen om te gaan stemmen. Je wordt niet meer verplicht maar uitgenodigd om te gaan stemmen. Sommige gemeenten zullen naast papieren brieven ook digitale uitnodigingsbrieven sturen.
De spelregels veranderen
In 2021 werd de opkomstplicht voor de lokale verkiezingen afgeschaft. Je bent dus niet verplicht om naar het stemhokje te gaan in oktober. Wel heb je nog stemrecht. Je kan dus nog altijd je democratisch recht benutten om je stem uit te brengen. S-Plus raadt je ten zeerste aan om die kans te gebruiken en je stem niet verloren te laten gaan. We hebben geen glazen bol en weten niet wat het effect zal zijn op de opkomst. Maar alle politiek-wetenschappelijke studies tonen aan dat de opkomst daalt bij stemrecht. Kijk maar naar de historisch lage opkomst bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen in Nederland.
S-Plus pleit om de bereikbaarheid en toegankelijkheid van de stembus zo goed mogelijk te organiseren
Specifieke initiatieven zijn nodig om ook ouderen naar de stembus te leiden. Zeker als je weet dat 49 % van de 60-plussers aangeeft dat stemmen geen zin heeft en 29 % denkt dat zijn stem er niet toe doet (SCV-survey, 2018). Daarom zet S-Plus in op sensibilisering (project Stemzetters) en pleiten we bij steden en gemeenten om de bereikbaarheid en toegankelijkheid van de stembus zo optimaal mogelijk te organiseren. Ook lokale seniorenraden kunnen hun rol spelen en hun college adviseren om te zorgen voor:
- makkelijk te bereiken locaties
- aangepast vervoer
- rustplaatsen in het stembureau
- aangepast openbaar vervoer
Om de onzekerheden over digitale stemprocedures te verkleinen kunnen op voorhand laagdrempelige oefenmomenten worden georganiseerd.
Burgemeesters worden vanaf 2024 rechtstreeks verkozen. De verkozene met het hoogste aantal naamstemmen van de grootste lijst krijgt het initiatiefrecht. Die verkozene krijgt 14 dagen de tijd om een meerderheid te vormen. Als er een meerderheid wordt gevormd, dan wordt de verkozene met de meeste naamstemmen van de grootste coalitiefractie burgemeester.
Wie gaat stemmen?
Elke Belg die 18 jaar of ouder is en ingeschreven staat in het bevolkingsregister. Je mag niet geschorst of uitgesloten zijn van het kiesrecht, bijvoorbeeld door een veroordeling.
Niet-Belgische EU-burgers mogen stemmen en zich kandidaat stellen voor gemeente- en stadsdistrictsraadsverkiezingen. Niet-EU-burgers kunnen stemmen voor gemeente- en stadsdistrictsraadsverkiezingen als zij voldoen aan extra voorwaarden, maar ze kunnen zich geen kandidaat stellen.
Stemmen met de computer
Bij het stemmen in een digitaal stembureau steek je eerst je chipkaart, die je hebt ontvangen van de voorzitter, in de stemcomputer en volg je de instructies op het scherm om je stem uit te brengen. Nadat je gestemd hebt, drukt de stemcomputer een papieren stembiljet af met je stem in tekst en QR-code, die je vervolgens controleert, scant en in de stembus steekt.
Stemmen kan op vier manieren:
- De lijststem blijft bestaan, maar zal geen invloed meer hebben op de aanwijzing van verkozenen. Ze tellen dus niet meer mee bij de aanwijzing van de verkozenen. De kandidaten zullen verkozen worden in volgorde van het aantal voorkeurstemmen dat ze hebben behaald. Vroeger werden lijststemmen overgedragen naar de kandidaten, in volgorde van hun rangorde op de kandidatenlijst. De kandidaten die bovenaan de lijst stonden, konden zo gebruik maken van de lijststemmen om verkozen te geraken. Die overdracht van lijststemmen wordt afgeschaft.
- Met een lijst- of kopstem geef je aan dat je akkoord gaat met de volgorde van de kandidaten op de lijst. Je voorkeurstem gaat naar de lijsttrekker, de persoon bovenaan de lijst.
- Je kunt stemmen op een of meerdere kandidaten, op voorwaarde dat ze tot dezelfde partij behoren.
- Ten slotte kan je ook blanco
stemmen.
Stemhokjes
Traditioneel ligt de participatiegraad bij ouderen met zorgnoden die in een woonzorgcentrum wonen erg laag. Om die reden waren, in het verleden, bepaalde politici nogal gedreven om stemmen te ronselen in WZC via volmachten. De Vlaamse overheid heeft dit ronselen nu eindelijk aan banden gelegd via de zogenaamde ‘verklaringen op eer’. Een volmacht kan nu enkel nog om onderbouwde redenen gegeven worden.
Extra inspanningen om de participatiegraad van ouderen te verhogen zijn nodig
Met het afschaffen van de opkomstplicht komt er vermoedelijk ook een einde aan het aantal doktersbriefjes die bewoners van woonzorgcentra ontsloegen van hun burgerplicht. Maar hiermee zal de participatiegraad van deze ouderen niet automatisch de hoogte ingaan. Extra inspanningen zijn nodig, zoals het inrichten van stemlokalen in het woonzorgcentrum zelf en begeleiding om bewoners met fysieke moeilijkheden te ondersteunen in de wachtrij voor de stembus.
Weet ook dat er in principe maar 1 persoon in het stemhokje binnen mag. Enkel personen met een visuele beperking kunnen met toelating van de voorzitter van het stembureau een vertrouwenspersoon meenemen. Zoals gezegd is het belangrijk dat steden en gemeenten zich hiervan bewust zijn. Alle inwoners moeten vlot hun stem kunnen uitbrengen. Inter – Toegankelijk Vlaanderen maakte in samenwerking met het Agentschap Binnenlands
Bestuur twee brochures die steden en gemeenten op weg helpen:
- https://www.vlaanderen.be/publicaties/toegankelijkheid-van-stemlokalen
- Klantvriendelijk onthaal van personen met een handicap en ouderen op de verkiezingsdag. Aanbevelingen en tips voor leden van het stembureau | Vlaanderen.be
Volmacht
Je kunt je stem ook uitbrengen door een volmacht te geven aan een andere kiezer. Deze persoon stemt dan in jouw naam. Daarvoor zijn een volmachtformulier en een bijhorend attest vereist. De volmachtkrijger moet die documenten op de verkiezingsdag meebrengen naar het stembureau. De volmachtkrijger mag slechts 1 volmacht aanvaarden. Om misbruik van volmachten te voorkomen, wordt een lijst opgesteld van de kiezers die een volmacht hebben uitgeoefend. Meer nog, het ronselen van volmachten is strafbaar.
Hoe?
Op de verkiezingsdag brengt de volmachtkrijger de volgende documenten mee naar het stembureau waar de volmachtgever moet stemmen:
- het ingevulde en ondertekende volmachtformulier A95
- de eigen identiteitskaart
- de eigen uitnodigingsbrief
- de uitnodigingsbrief van de volmachtgever (digitale uitnodigingsbrief telt niet)
- het attest dat bewijst dat de volmachtgever niet zelf kan gaan stemmen.
Memorandum 2024
Lees ook ons memorandum voor de lokale verkiezingen, klik hier.
Dit is een artikel uit S-Plus Mag juli - augustus - september 2024. Lees hier nog meer artikels.