Het verzet van 75-plussers

10-08-2023

Ann Peuteman, journaliste bij Knack, verdiepte zich de voorbije jaren in het leven en de rechten van ouderen. Vorig jaar bracht ze haar boek ‘Rebels – Het verzet van 75-plusser’ uit. Een boek dat het verhaal vertelt van 12 ouderen die zich verzetten tegen de manier waarop de samenleving hen behandelt, betuttelt en soms ook negeert. We vroegen haar wat de aanleiding was om dit boek te schrijven en wat ‘Rebels’ haar leerde.

Ann: “Van cultuurhuis Victoria Deluxe kreeg ik de kans om samen met Brecht Vanhoenacker een documentaire te maken met ouderen die zich ergeren aan de manier waarop hun generatie wordt voorgesteld en behandeld. Daarvoor deed ik een oproep waarop honderden mensen reageerden. Uiteindelijk selecteerde ik twaalf mensen, die in de film getuigen over de hindernissen waar ze tegenaan lopen bij het ouder worden. Omdat hun levensverhalen niet in die 65 minuten film passen en ik in de eerste plaats een schrijfster ben, besloot ik ook een boek te schrijven dat bij de documentaire aansluit.”

Vooroordelen blijven overeind omdat ze keer op keer worden herbevestigd

Oude mensen willen vooral rusten, zitten vaak met een dekentje voor de TV, zijn moe en futloos, ... Dit stereotype beeld hebben wij meestal over hen. Hoe komt dit volgens jou?

Ann: “Zoals bij alle stereotypen blijven die vooroordelen overeind omdat ze keer op keer worden herbevestigd. Er zijn inderdaad ouderen die het liefst met rust gelaten worden en zoveel mogelijk verantwoordelijkheden uit handen geven, maar dat is niet de meerderheid. Dat we er vaak zo over denken, komt door het eenzijdige beeld dat keer op keer onder meer in de media en in reclame wordt herhaald. Alleen door ouderen te laten zien zoals ze écht zijn en hen zoveel mogelijk zelf aan het woord te laten, kunnen we die vooroordelen doorbreken.”

Dat heb je dan ook gedaan in je boek ‘Rebels’. Zijn dit ouderen met een atypisch leven achter de rug?

Ann: “Helemaal niet. Het zijn allemaal heel verschillende zeventigers en tachtigers. Hoog- en laagopgeleid, zorgbehoevend en in uitstekende gezondheid, mensen die thuis wonen en rusthuisbewoners. Dat zij nog grote dromen hebben en een uitgesproken mening verkondigen, is echt niet zo uitzonderlijk. De getuigen van ‘Rebels’ vormen een dwarsdoorsnede van de ouderen van vandaag. Hoogstens kunnen ze het een beetje beter uitleggen dan veel van hun leeftijdgenoten.”

Tegen welke zaken botsen ouderen?
Ann: “Al die honderden mensen die zich voor ‘Rebels’ meldden, heb ik gevraagd wat voor hen de grootste hindernis is om te blijven wie ze altijd al zijn geweest. Veruit de meesten geven aan dat ze het verschrikkelijk vinden dat hun mening haast nooit meer wordt gevraagd. Toch niet over wezenlijke dingen. Er wordt hen wel gevraagd of ze geen pijn hebben, genoeg te eten in huis hebben en zich comfortabel voelen, maar er wordt amper belang gehecht aan hun mening over de wereld om hen heen. Een tweede grote klacht is dat mensen vanaf een bepaalde leeftijd amper nog vrijwilligerswerk vinden. Op dat vlak wordt er echt zwaar gediscrimineerd. Wat veel ouderen ook echt kwaad maakt, is dat de banken hen massaal laten vallen waardoor ze vaak gedwongen worden om hun geldzaken uit handen te geven. Verder klagen nogal wat mensen aan dat ze niet meer zelf kunnen kiezen wat ze eten of drinken, en dat straten en pleinen niet aan hen zijn aangepast.”

“De meeste dingen had ik wel verwacht, maar ik keek er toch van op dat zoveel ouderen het ontzettend belangrijk vinden om op de een of andere manier te kunnen blijven werken. Zo leerde ik een tachtiger kennen die terminaal ziek en bedlegerig is. In het woonzorgcentrum gedroeg hij zich volgens het personeel opstandig en soms ronduit agressief. Pas toen een jonge zorgkundige hem expliciet vroeg waarom hij zo deed, legde hij uit dat hij zich nutteloos voelde. De man was altijd leraar geweest en dat bracht het personeel op een idee. Sinds ongeveer een jaar komt de juf van het vierde leerjaar van een school in de buurt 2 keer per maand naar het woonzorgcentrum met 4 leerlingen die moeite hebben met lezen. Zij gaan dan op de grond naast het bed van de man zitten en lezen voor uit hun leesboek. Maken ze een fout, dan verbetert hij hen. Met al zijn onderwijservaring weet hij natuurlijk perfect hoe dat moet. Die oud-leraar is lang niet de enige die tot op het eind van zijn leven een bijdrage wil kunnen leveren. Alleen moeten we ouderen daar meer naar vragen. Net zoals we meer moeten informeren wat zij nog uit het leven willen halen.”

Ouderen vinden het verschrikkelijk dat hun mening haast nooit meer wordt gevraagd

Durft deze generatie ouderen dan wel genoeg opkomen voor hun mening en ideeën?
Ann: “Niet iedereen is daartoe in staat. Dat heeft met persoonlijkheid te maken, maar ook met gezondheid. Wie zorgbehoevend is, heeft vaak de energie niet meer om zijn stem luid genoeg te laten horen. Maar dat wil zeker niet zeggen dat zo iemand geen mening of verlangens zou hebben.”

Zag je de voorbije 10 jaar al een positieve evolutie hoe we met ouderen omgaan?
Ann: “Zeker. Men is er zich nu meer van bewust dat ouderen de regie over hun leven zoveel mogelijk zelf in handen moeten kunnen houden. Zo heeft elk woonzorgcentrum tegenwoordig wel een bewonersraad, maar dat wil nog niet zeggen dat bewoners er ook echt inspraak hebben. Toch niet over de dingen die er echt toe doen. Ze mogen zich meestal wel uitspreken over het weekmenu en de activiteiten, maar het is nog uitzonderlijk dat ze ook betrokken worden bij, bijvoorbeeld, de aanwervingen en evaluatie van het personeel.”

Hoe zie je jezelf binnen een aantal jaar, als je wat ouder wordt?
Ann: “Als ik eerlijk ben, werd mijn interesse in het leven en de rechten van ouderen jaren geleden gewekt doordat ik zelf bang werd om ouder te worden. Aan heel wat dingen die met ouder worden samenhangen, zoals het wegvallen van geliefden en gezondheidsproblemen, kunnen we weinig verhelpen. Ik focus me op de dingen die we wél kunnen verbeteren. Ik heb de voorbije jaren al veel bijgeleerd en hopelijk ook anderen al doen stilstaan bij die zaken die niet goed lopen. De bewustwording is er al wat meer, maar we zijn er nog lang niet.”

Lezingen S-Plus

Ann: “In het najaar geef ik een aantal lezingen voor S-Plus over het Rebels-project. Tijdens zo’n lezing leg ik aan de hand van concrete ervaringen van 75-plussers uit wat het hen zo moeilijk maakt om te blijven wie ze altijd al zijn geweest en om de touwtjes over hun leven zoveel mogelijk in handen te houden. Natuurlijk ga ik vooral in op hoe het anders kan en ga ik uitgebreid met het publiek in gesprek.”

Leo De Beul: ‘Tijd om oud te worden, heb ik niet’

Leon Dewulf: ‘Vrijheid moet je zelf afdwingen’

Nadia Vereecke: ‘Ik wil helemaal niet oud worden’

Foto's: © Philip Vanoutrive

Dit is een artikel uit S-Plus Mag juli-augustus-september 2023. Lees hier nog meer artikels.

Schrijf je in voor de lezingen met Ann Peuteman, telkens van 14 tot 16 uur
9 oktober 2023: Zaal Cameo (Buurtcentum Bloemekeswijk), Frans van Ryhovelaan 119,
9000 Gent, T 09 333 57 76
20 oktober 2023: Zaal Kloosterheide, Kloosterstraat 89, 2880 Bornem, T 03 285 43 36
7 november 2023: CC De Leest, Sint-Jorisstraat 62, 8870 Izegem, T 056 52 77 47
10 november 2023: Vrijzinnig Punt, Albrecht Rodenbachstraat 18, 3500 Hasselt, T 011 24 73 60
17 november 2023: Zaal Morgenrood, Mechelsestraat 70, 3000 Leuven, T 02 546 15 92

Steek de barbecue maar aan!

door Nathalie Daems

13-05-2019

Je ontsnapt er niet aan: bij de eerste warme dagen van het jaar komt de lekkere geur van de barbecue je tuin binnen gewaaid. Deze zomerse geur geeft je niet alleen zin in al dat lekkers, maar geeft ook een gevoel van gezelligheid, zomer, … Daarom wordt de barbecue tijdens de zomermaanden bij de meesten onder ons vanonder het stof gehaald om gezellige, lange en vooral lekkere culinaire avonden tegemoet te gaan.

We vergeten wel eens dat we op verschillende manieren kunnen barbecueën, zowel op een gezonde als op een ongezonde manier. Er wordt vaak gewaarschuwd voor bijvoorbeeld in houtskool geroosterd vlees. Dat kan kankerverwekkend zijn.

Tijdens het roosteren van vlees en vis kan vocht en vet door het rooster van de barbecue op de gloeiende kolen druipen. Door de grote hitte komt er een bepaalde stof vrij en die komt op het vlees terecht wanneer de door het vet veroorzaakte rook opstijgt. Deze polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PCA) zijn schadelijk voor de gezondheid en kunnen leiden tot kanker.

Gezond barbecueën

Als je gebruik maakt van een houtskoolbarbecue, gebruik dan kolen die gezuiverd zijn. Hout is niet geschikt en zeker niet als het geverfd is. Om de kolen aan te steken zijn uitsluitend brandpasta of aanmaakblokjes toegestaan. Petroleum gebruik je best niet, omdat die niet volledig verbrandt waardoor er schadelijke stoffen kunnen ontstaan. De hoeveelheid PCA’s is ook afhankelijk van de afstand tussen de kolen en het grilloppervlak. Je laat er dus best minstens 10 cm tussen zitten, meer is natuurlijk nog beter. De concentratie aan PCA’s is wel beduidend lager als je werkt met een elektrische barbecue, maar dan mis je wel de typische smaak van een houtskoolbarbecue.

Eens de barbecue aangestoken, voorzie je best voldoende tijd (minimum 30 minuten) vooraleer je start met bakken. De houtskool moet namelijk gloeien met een laagje as op en de vlammen moeten verdwenen zijn. Vanaf dan kun je aan de slag gaan.

Worst of toch iets anders?

In de barbecuepakketten in de supermarkt of bij de beenhouwer worden vaak dezelfde stukken vlees aangeboden. Zo zijn braadworsten, hamburgers, speklappen, steaks en kippenboutjes het meest populair. Dat zijn niet de meest gezonde vleessoorten. Uit onderzoek blijkt dat het eten van rood of bewerkt vlees kan bijdragen tot de ontwikkeling van dikke-darmkanker. Je kiest beter voor magere vleessoorten, gevogelte en verschillende soorten vis. Zo kunnen een stukje kip- of kalkoenfilet of een scampispies lekkere alternatieven zijn voor een steak of een stuk varkensvlees.

Je kan jezelf en je gasten eens verwennen met een groentenspies. Je neemt een satéstokje en rijgt er verschillende soorten lekkere groenten aan, zoals champignons, courgettes, uien, cherrytomaatjes, paprika’s, … Ook gegrilde maiskolven zijn heel lekker. Deze groenten zitten boordevol vitaminen en mineralen. Naast groenten kan je ook fruit op de barbecue leggen om een zoete toets tijdens de maaltijd of als dessert op tafel te toveren. Een banaan met chocolade gerold in aluminiumfolie kan een heerlijke afsluiter zijn, maar een appel of een ananas kunnen even goed zorgen voor die lekkere zoete toets. Genoeg alternatieven dus.

Bereidingstips

Om infecties te vermijden laat je vlees, vis, sausjes en salades niet zomaar buiten in de warmte staan. Haal vlees en vis pas uit de koelkast als de barbecue gebruiksklaar is. Leg gebakken stukken nooit op een schotel waar voordien rauwe producten lagen. Grote stukken kan je voorbakken, zo vermijd je rauw vlees.

Als het vlees eenmaal op de barbecue ligt, prik dan nooit in het vlees. Op deze manier gaat er vleessap verloren en wordt het taai. Draai de stukken vlees daarom om met een barbecuetang. Door op voorhand vlees, vis of gevogelte te marineren of in te smeren met olijfolie, zorg je ervoor dat het vet niet uit het vlees loopt en het malser wordt. Let wel op dat je het teveel aan marinade laat afdruipen vooraleer je het vlees op de barbecue legt.

De groentespiesen zijn natuurlijk veel sneller gaar dan bijvoorbeeld een stukje vlees. Let hier op zodat ze zeker niet verbranden. Zwart geblakerde groenten maar ook verbrand vlees of vis zijn zeer ongezond en kunnen beter niet meer opgegeten worden.

Na al dat lekkers

Let op dat je de barbecue niet verplaatst, zolang hij nog warm is. De houtskool blijft urenlang nagloeien, je kan de houtskool best bedekken met een laagje zand. Een gastoestel bewaar je buiten en haal de stekker uit het stopcontact. Restjes van vlees of vis berg je best zo snel mogelijk op in de koelkast. Als vlees of vis enkele uren buiten de koelkast heeft gestaan, gooi je het best weg. Dit geldt ook voor salades en andere producten die koud moeten staan.

Met onze tips kan je nu lekker én gezond barbecueën. Smakelijk!

Eet je gelukkig

door Nathalie Daems

19-03-2018

Van chocolade word je gelukkig. Het zou hetzelfde gevoel geven als de 1000 vlinders die je voelt als je verliefd bent. Allicht een beetje overdreven, maar wie heeft het nog niet ervaren? Het stukje chocolade dat je overstelpt met een zeker geluksgevoel. Maar wist je dat niet alleen chocolade je gelukkig kan maken? Ook andere voeding zou zo’n positief effect kunnen hebben. Hoe komt dat? It’s all in the brain.

Gezonde voeding maakt gelukkig

Onze voeding heeft direct en indirect een grote invloed op ons geluk. Zo geef je jezelf een perfecte start van de dag met een energierijk ontbijt of met het eten van een stuk fruit of noten boordevol vitaminen. Maar hoe komt het dat voeding ons geluk zo kan beïnvloeden? Om dat te begrijpen moeten we weten hoe ons brein ons humeur beïnvloedt.

Onze hersenen gebruiken neurotransmitters ofwel hormonen om met de rest van ons lichaam te communiceren. Bij het eten van sommige soorten voedsel reageert ons lichaam door het aanmaken van hormonen, die ons een fijn gevoel kunnen geven. Daarnaast zorgt gezonde voeding er natuurlijk ook voor dat de kans groter is dat we gezond blijven. Hierdoor is het makkelijker om gelukkig te zijn, omdat je niet gehinderd wordt door fysieke gebreken.

Allemaal goed en wel, maar wat moet ik dan eten?

Happy food: 9 voorbeelden

Avocado bevat heel wat goede voedingswaarden, zoals vitamine C, vezels en vitamine K. Daarnaast zorgt avocado ervoor dat de bloeddruk laag blijft en stimuleert het de serotonineaanmaak in de hersenen, de stof waar mensen met een depressie een tekort aan hebben. Het mooie aan het verhaal is, dat je slechts een halve avocado per dag nodig hebt om er de voordelen van te voelen.

Chilipeper is misschien iets voor de durvers onder ons. Je moet eerst pijn doorstaan voordat je er blij van wordt. Bij het eten van een chilipeper komt er namelijk heel wat capsaïcine vrij, een stof die de hersenen automatisch linken aan pijn. Om die pijn de baas te kunnen, wordt er heel wat endorfine aangemaakt, wat weer invloed heeft op je geluksgevoel.

Pompoenpitten bevatten tryptofaan, een aminozuur dat serotonine aanmaakt en dus invloed heeft op de stemming, emoties, de eetlust en het geheugen. Pompoenpitten zitten ook boordevol magnesium, dat niet voor niets het anti-stress mineraal wordt genoemd. Magnesium heeft namelijk een ontspannend effect.

Griekse yoghurt bevat heel veel calcium, nog meer dan melk. Calcium helpt de hersenen om een geluksstofje vrij te laten komen. Daarnaast bevat Griekse yoghurt meer eiwitten dan gewone yoghurt en is daarom dus beter voor de lijn!

Asperges bevatten een hoge hoeveelheid foliumzuur en tryptofaan. De helft van de mensen met een depressie heeft een laag foliumzuurgehalte. De hersenen gebruiken tryptofaan om serotonine aan te maken wat helpt bij het stabiliseren van stemmingen.

Kokosnoot is naar het schijnt het meest gelukkig makende eten! Het wordt vaak gebruikt in ongezonde toetjes, maar kokosnoot op zich is eigenlijk helemaal niet zo slecht. Kokosnoten bevatten triglyceriden, dat zijn speciale vetten die zorgen voor een betere ‘mood’ en ze verbeteren de gezondheid van je hersenen.

Bloemkool zit vol met vitamine B6 en foliumzuur, die je lichaam gebruikt om neurotransmitters zoals serotonine en dopamine aan te maken.

Walnoten zijn de multivitaminen van de natuur, omdat ze boordevol goede voedingsstoffen zitten. Ze bevatten omega-3-vetten, die het risico op een depressie verminderen. Maar ze zijn ook rijk aan vezels die je spijsvertering bevorderen. Een gezonde darm stuurt immers de voedingsstoffen uit je eten naar je hersenen.

Zalm geeft je humeur een boost. Deze vette vis zit boordevol omega-3 vetzuren, die zorgen voor een vrolijke stemming. Bij mensen waar niet zo vaak een vette vissoort op het bord pronkt, neemt de kans op een slecht humeur én een depressie toe. Zeker niet van het menu halen, is de boodschap.

Dit zijn maar enkele voorbeelden, er zijn nog veel meer voedingsmiddelen die je gelukkiger kunnen maken. Natuurlijk zal je nooit gelukkig worden van één enkel voedingsproduct. De voorbeelden die we hier geven, kunnen je misschien wat beter in je vel doen voelen, maar kunnen bij overmaat ook het omgekeerde effect hebben. Een gevarieerd menu blijft het belangrijkste.

Vezels: essentieel voor je gezondheid

door Nathalie Daems

18-03-2018

De gemiddelde Belg eet te weinig groenten, fruit en volkorenproducten. Die zijn nochtans noodzakelijk in een gezond en gevarieerd eetpatroon. Ze bevatten immers een bom aan voedingsvezels.

Voedingsvezels, wat zijn dat?

Voedingsvezels zijn een vorm van koolhydraten die niet verteerd worden in de dunne darm. Belangrijke bronnen van vezels zijn groenten, fruit, aardappelen, volkoren of meergranen brood, ontbijtgranen, peulvruchten en noten. In dierlijke producten zitten geen vezels, tenzij ze kunstmatig worden toegevoegd.

Waarom essentieel?

Het gunstige effect van vezels op de darmwerking is het bekendst. Ze geven bescherming tegen bepaalde darmaandoeningen zoals constipatie, fistels en darmkanker. Je moet er wel genoeg bij drinken, zonder voldoende vochtinname hebben vezels geen effect.

Vezels zorgen ook voor een verlaging van het cholesterolgehalte in het bloed. Zo helpen vezels dus tegen hart- en vaatziekten. Ze zorgen ook voor een stabielere bloedsuikerspiegel.

Deze gunstige effecten kunnen verschillen naargelang de vezelsoort. Zo wordt het cholesterolverlagend effect voornamelijk toegeschreven aan vezels uit groenten en fruit. Voedingsvezels uit granen zijn dan weer effectiever bij constipatie.

Hoeveel vezels hebben we nodig?

De Hoge Gezondheidsraad adviseert om 30 g vezels per dag te gebruiken. Hoeveel vezels er in een product zitten, vinden we terug op de verpakking. Een vezelrijk product bevat 6 g vezel of meer per 100 g of 3 g vezel of meer per 100 calorieën.
Men spreekt van een bron van vezels als een product 3 g vezel bevat per 100 g of 1.5 g vezel per 100 calorieën (kcal).

Zo zijn bijvoorbeeld een granenkoek en roggebrood producten die een bron aan vezels bevatten. Appelsap daarentegen bevat veel minder vezels dan een appel met schil.

Een vezelrijk menu van de dag:

COURGETTESOEP
Ingrediënten:

• 750 ml ontvette kippenbouillon
• 1 kleine courgette (ongeveer 150 g)
• 1 kleine soepprei
• 1 eetlepel olijfolie
• peper
• mespuntje kerriepoeder
• fijngehakte peterselie

Snijd de courgette en de prei in stukken. Laat de olie heet worden en fruit hierin de groenten zonder ze te laten kleuren. Giet de kippenbouillon over, voeg de kruiden toe en laat alles gaar worden in ongeveer 20 minuten.
Mix het geheel fijn en werk de soep af met wat peterselie.

ROERGEBAKKEN SPRUITJES
Ingrediënten:

• 2 eetlepels plantaardige olie
• 2 eetlepels ketjap (sojasaus)
• 500 g spruitjes, schoongemaakt en in dunne plakjes gesneden
• 2 eetlepels hazelnoten, grof gehakt
• zout en versgemalen zwarte peper

Verhit de olie in een wok, roer de ketjap erdoor en roerbak de spruitjes op hoog vuur gedurende 2-3 minuten. Strooi de hazelnoten erover. Op smaak brengen en opdienen.

BANANENMILKSHAKE
Ingrediënten (5 personen):

• 1 liter sojamelk
• 2 rijpe bananen
• 3 geperste sinaasappels
• 50 g witte suiker
• eventueel ¼ theelepel zout

Meng alle ingrediënten behalve het sinaasappelsap met de staafmixer. Als het romig is, voeg je het sinaasappelsap erbij.

Vogelvoer met fruit

door Nathalie Daems

07-02-2023

Iedereen kent wel de vetbollen of de graantjes die we tijdens de winter aan onze bomen of in vogelhuisjes hangen, maar wist je dat vogels ook heel blij zijn met lekkere stukjes fruit? Heb je nog wat overrijpe appels of sinaasappels liggen? In plaats van appelmoes of confituur kan je ook eens een appelslinger of een gevulde sinaasappel voor de vogels maken tijdens deze koude dagen.

Appelslinger

Haal met een appelboor het klokhuis eruit. Snijd de appel in plakjes van ca 0,5 cm dik. Knoop de stukjes aan elkaar met een touw tot een appelslinger. Hang de slinger in de boom.

Gevulde (sinaas)appel

Snijd het fruit doormidden. Steek er een vormpje in en hol uit. Leg twee blaadjes gelatine 5 minuten in koud water volgens de gebruiksaanwijzing. Knijp uit en verwarm in een pannetje. Meng dit met wat vogelzaad. Roer door elkaar. Let op dat de zaadjes niet verbranden. Vul de (sinaas)appel en laat drogen. Hang de gevulde (sinaas)appel op met een touwtje.

Abonneer op Nathalie Daems