Het is vandaag 21 juni, de langste dag. De Zweden gaan op die dag helemaal uit hun bol en vieren feest tot diep in de volgende ochtend. Dat is het midzomerfeest of ‘midsommar’, de belangrijkste feestdag na Kerstmis. In het Hoge Noorden gaat de zon die dag niet onder, maar beweegt zich langs de verre horizon met een magisch kleurenspel. Op het prachtige en gewoonlijk rustige Oostzee-eiland Gotland met zijn mooie klifkusten waarin fossiele riffen te zien zijn, komen de toeristen aan. Zij wekken het eiland uit zijn winterslaap. Ze blijven tot de middeleeuwse feesten in augustus, bij het schilderachtige stadje Visby. Dan zie je woeste Vikingen, die ‘s ochtends zowaar nog aan de koffie zitten.
Het vorige jaar was een El Niño jaar, waardoor 2023 het warmste jaar ooit werd
21 juni, het begin van de zomer! Ik sta verwachtingsvol op, want gisteren kleurde de opkomede zon de Puurse horizon nog even prachtig rood. Vandaag niet. Het grauw van gisteren is blijven hangen in deze korte nacht. Buiten miezert het troosteloos. De vuilniszakken geven met hun zwarte kleur voor gemengd afval en de lichtblauwe kleur voor plastiek, de randen van het plein aan. Mijn overbuurman is voetbalfan. Op zijn balkon hangt de Belgische vlag aan zes kleurrijke wasknijpers over de glazen balustrade te wachten op een glansrijke overwinning van de Rode Duivels.
Elders is het warm
2023 was, met stip, het warmste jaar ooit. Dat komt door onze klimaatopwarming en een natuurverschijnsel in en boven de Stille Oceaan. Het kent drie verschillende fasen: een warme El Niño fase, een neutrale fase en een koude La Niña fase. Het vorige jaar was een El Niño jaar, waardoor 2023 het warmste jaar ooit werd. Toen mochten we even ‘genieten’ van wat het is om in een bijna 1,5oC opgewarmde wereld te leven. Gelukkig duurt het nog een paar jaar voor dat we ook met zijn allen hebben geregeld.
We missen het overzicht als we naar buiten kijken
Maar er gebeurt iets vreemds. Elke maand lezen we weer dat het de warmste maand ooit was. Zo was mei de warmste maand ooit, net als april, enz. Het zal me niet verbazen dat juni dat ook wordt. Toch klagen we, met de boeren en strandtenthouders voorop, over het troosteloze weer bij ons. Maar wij missen dan ook het totaal beeld. Dat krijgen we wanneer we naar de dagelijkse Klimaatverschuivingsindex of ‘Climate Shift Index’ kijken (zie onder).
Deze index laat zien hoe sterk de dagelijkse temperatuur op elke plek op aarde afwijkt door onze klimaatverandering. De index loopt van -5 (licht- tot donkergrijze kleuren) tot +5 (rode tot donkerrode kleur), die temperatuurafwijkingen aangeven als gevolg van onze klimaatopwarming. Negatieve afwijkingen, waarbij het kouder is dan normaal, komen steeds minder voor. Uit het overzicht van 21 juni blijkt dat het in veel gebieden op aarde veel warmer is dan normaal. Zo kun je in één keer zien wat de gevolgen zijn van onze manier van leven en onze uitstoot van broeikasgassen. De website waarop je al deze informatie kan vinden is: www.climatecentral.org.
Wat betekent zo’n plaatje?
Dat lezen we in de krantenkoppen of zien we op de TV en sociale media, waar ik niet zo gek op ben. Ik vind de sociale media vaak asociaal. Blijkbaar verliezen mensen al gauw hun remmingen en kramen allerlei onzin en wat erger is, onwaarheden en beledigingen uit.
Over de hittegolven boven Groenland hoor je niet zoveel. Maar ze hebben grote gevolgen voor de oceaan, die bijna 71 % van het aardoppervlakte beslaat en de motor van het klimaat is. Meer zoetwater in de Noord-Atlantische Oceaan kan de warme Golfstroom vertragen en veranderen. Daardoor verandert ook de atmosfeer en daarmee ons weer. En dat vernemen we elke dag. Bovendien stijgt de zeespiegel sneller en wordt de kans steeds groter dat Gent aan zee komt te liggen.
Bovendien stijgt de zeespiegel sneller en wordt de kans steeds groter dat Gent aan zee komt te liggen
De ongeziene hitte en bosbranden in Canada, en vooral in de VS, krijgen bij ons veel aandacht in de media. Bosbranden leveren immers altijd indrukwekkende beelden op van vluchtende mensen. Ze bedreigen zelfs het bekende Californische Dry Creek Valley wijngebied en de buitenwijken van de miljoenenstad Los Angeles. De rook van de honderden bosbranden in Mexico in de afgelopen maanden, zijn vanuit de ruimte te zien. De Pantanal, het grootste moerasgebied ter wereld in het hart van Zuid-Amerika, verbrandt, wat een ongekende natuurramp is, omdat een warmtekoepel het gebied teistert.
Het grootste deel van Afrika kleurt donkerrood op onze kaart. Dat is al een tijdje zo. Afrika wordt geplaagd door hittegolven die, volgens de in 2015 opgerichte World Weather Attribution, vooral het gevolg zijn van onze klimaatopwarming. Zonder onze uitstoot van broeikasgassen zou een groot deel van die hittegolven niet hebben plaats gevonden en zou de natuur en de mens niet zoveel schade hebben ondervonden.
Zo heeft Poetin zijn oorlog in Oekraïne, in de afgelopen twee jaar, gezorgd voor een extra grote uitstoot van 175 miljoen ton CO2
Toch gaan wij roekeloos door met het uitstoten van CO2 en het voeren van gruwelijke oorlogen die die uitstoot alleen maar vergoten. Zo heeft Poetin zijn oorlog in Oekraïne, in de afgelopen twee jaar, gezorgd voor een extra grote uitstoot van 175 miljoen ton CO2. Dat is bijna evenveel als die van België in 2021 en 2022. Oorlogen zijn een menselijk kwaad bij uitstek. Ze zijn helaas van alle tijden. Maar de huidige oorlogen zijn ook door hun uitstoot van broeikasgassen en ander vervuilende stoffen, een bedreiging voor de hele wereld. Ja, zelfs in België, waar de zon nog maar niet wil schijnen. Wat dat laatste betreft, zijn de voorspellingen voor de komende zomermaanden hoopgevend: warmer en minder regen.
Tekst: Jan Stel (Prof. em. Ocean Space and Human Activity, University Maastricht, the Netherlands)