Huidkanker is de meest voorkomende vorm van kanker in België, en het aantal diagnoses blijft toenemen. Te veel blootstelling aan de zon en te weinig bescherming zijn hiervan de grootste oorzaken. Gelukkig zijn de meeste types van huidkanker goed te genezen, als je er tijdig bij bent. We spraken met Brigitte Boonen, preventie en UV-expert bij Stichting tegen Kanker, over de verschillende soorten huidkankers, oorzaken en behandelingen.
De Stichting tegen Kanker werkt rond 3 missies: wetenschappelijk onderzoek, preventie en begeleiding van kankerpatiënten. Dat preventie belangrijk is, heeft te maken met een duidelijk oorzakelijk verband tussen huidkanker en onze blootstelling aan UV stralen. We gaan steeds vaker op vakantie naar zonnige gebieden, en beschermen ons nog te weinig. Toch maken we ons bij een vreemd plekje of vlekje al snel zorgen. Maar wanneer is er sprake van huidkanker, en zijn alle huidkankers kwaadaardig?
Brigitte: “Er zijn 2 grote groepen huidkankers: de melanomen en de non-melanomen. De melanomen zijn de meest agressieve. Daar kan je aan sterven als het niet tijdig ontdekt wordt. Gelukkig werkt de vroegtijdige opsporing in België prima en worden steeds meer melanomen ontdekt in stadium 1 en 2, met goede overlevingskansen. Als de huidkanker in stadium 3 of 4 wordt ontdekt en er sprake is van uitzaaiing, daalt die kans drastisch. De non-melanomen zijn minder agressief. Hierbij komen het basaalcel- en het spinocellulair carcinoom het meeste voor. Spinocellulaire carcinomen kunnen uitzaaien, maar dat gebeurt veel langzamer. Bij tijdig optreden is de overlevingskans dan ook veel hoger dan bij melanomen. De basocellulaire carcinomen kunnen niet uitzaaien, en daar zal je ook niet aan sterven.”
Van het moment dat bestaande vlekjes veranderen of er heel anders uitzien, ga je best zo snel mogelijk op controle
Hoe ontstaat huidkanker?
Brigitte: “Ongeveer 75 - 90 % kunnen we toewijzen aan UV stralen die ons DNA beschadigen. Die schade wordt gedeeltelijk hersteld door onze huid, maar de overige schade stapelt zich in de loop van de tijd op. Die schade kan je niet terugdraaien. Huidcellen gaan muteren en kunnen uitgroeien tot huidkanker. Dat huidkanker toeneemt, hangt ook een stuk af van het klimaat. Door het verdunnen van de ozonlaag bereiken meer UV stralen de aardoppervlakte, wat vooral de babyboomers treft die de hoogste dosissen straling kregen tijdens hun leven. Vooral ons gedrag draagt bij aan de huidkankerepidemie. We gaan meer op vakantie, ook tijdens de winterperiode, dragen minder kledij en willen heel graag bruin zijn.”
Wat met de zonnebanken?
Brigitte: “Sinds 2009 staat de zonnebank in de hoogste categorie van kankerverwekkende stoffen, naast tabak en asbest. In Europa werd er een limiet gezet op de stralingsdosis, maar een veilige dosis bestaat eigenlijk niet. Zelf vanaf je eerste zonnebanksessie verhoog je jouw kans op huidkanker. Het zou eigenlijk verboden moeten worden, want het is dat risico niet waard.”
Speelt onze huidtype ook een rol?
Brigitte: “Zeker, hoewel het risico heel sterk verschilt per persoon. Volgens de schaal van Fitzpatrick zijn er 6 huidtypes. Vooral type 1 en 2, de bleekste huidtypes, lopen een hoger risico. Denk aan mensen met sproeten of rood/ blond haar die snel verbranden en niet of traag bruin worden. Hoe donkerder je huidtype, hoe meer zon je huid kan verdragen. Ook op welke wijze de schade veroorzaakt wordt heeft invloed op het soort huidkanker. Zeer korte intensieve blootstelling, bijvoorbeeld bij het verbranden op het strand, speelt een veel grotere rol bij melanomen. Terwijl spinocellulaire carcinomen meer door cumulatieve blootstelling veroorzaakt worden, en vaker voor komen bij mensen die buiten werken of sporten. De basocellulaire carcinomen ontstaan zowel door langdurige als hevige blootstelling.”
Hoe kan huidkanker voorkomen worden?
Brigitte: “Er zijn 3 manieren om je te beschermen. Het eerste wat je zou moeten doen is je blootstelling beperken. Zoek de schaduw op, zeker tussen 12 en 15 uur, bij een hogere UV-index. De 2de tip is om je huid te bedekken met kledij, en een hoed en zonnebril te dragen. Pas op de 3de plaats komt het smeren van zonnebrandcrème, op momenten dat je toch in de zon gaat. Smeren helpt wel, maar we doen het nog onvoldoende of gebruiken te weinig product. Wil je heel je lichaam insmeren, dan heb je zeker 35 ml nodig en moet je dat om de 2 uur herhalen. Dat is gigantisch veel. Mensen smeren in praktijk ongeveer 1/3, waardoor de bescherming veel lager ligt. Je gebruikt best een hogere SPF van 30 of 50, maar geen enkele zonnebrandcrème beschermt voor 100 %. Ook als je ouder bent, en jezelf vroeger weinig of niet ingesmeerd hebt tegen de zon, is het niet te laat om hiermee te starten. De schade is al gebeurd, maar beschermen heeft zeker nog nut om erger te voorkomen."
Er zijn 3 manieren om je te beschermen: zon weren, kleren en smeren
Wanneer moet je vlekjes laten controleren?
Brigitte: “Het is niet de bedoeling dat je bij elk vlekje naar de huidarts of dermatoloog gaat. De wachttijden lopen zo alsmaar op. Je kan ook je huid geregeld zelf controleren, maar dan is het belangrijk om heel je lichaam onder de loep te nemen. Zelfs tot tussen je tenen. Van het moment dat je iets verdacht ziet ga je best zo snel mogelijk op controle. Denk aan vlekjes die er daarvoor niet waren, vlekjes die van vorm veranderen of die er anders uitzien dan de andere.”
Hoe wordt huidkanker behandeld?
Brigitte: “Dat hangt af van het type huidkanker. Meestal wordt de huidkanker uitgesneden, maar ook crèmes, radio- en chemotherapie en immuuntherapie behoren tot de mogelijkheden. Basocellulaire carcinomen, en een deel van de spinocellulaire carcinomen, kunnen vaak door de dermatoloog behandeld worden. Voor melanomen zijn al zwaardere behandelingen nodig. Die zijn heel agressief, dus daar moet je snel bij zijn. In 2019 zijn 449 patiënten overleden aan huidkanker. Dat is zeker niet niets. We zien ook dat huidkanker een van de snelst toenemende vormen van kanker in Vlaanderen is, met een verdubbeling van het aantal diagnoses om de 10 jaar. Preventie is dus zeer belangrijk!”
Waar kunnen patiënten steun vinden?
Brigitte: “In België kan dat bij Melanoompunt. Die organiseren lezingen en bijeenkomsten waar lotgenoten bij elkaar steun kunnen vinden.”
Controleer je vlekjes!
Op het Lenteconcert in Oostende lanceerde S-Plus haar sensibiliseringscampagne tegen huidkanker. Ook wij vinden het belangrijk om regelmatig je huid te (laten) controleren. Waar je precies moet op letten als je dat doet, kan je lezen onder het thema 'gezondheid'.
Meer informatie: www.kanker.be en www.melanoompunt.be