door Jan Stel

Stille Nacht

door Jan Stel

18-12-2023

De kerstdagen staan weer voor de deur. Onze plastieken kerstboom is weer even tevoorschijn gehaald uit de kelder en staat, met LED-lampjes als glimwormen, te glimmen in de koude woonkamer. We bezuinigen op de verwarming. In onze Sint-Pieterskerk is er een uitvoering van het plaatselijke koor. Daarna volgt op Kerstavond de Kerstnachtdienst met een drankje na afloop. Het dorp is feestelijk verlicht. De kerstperiode is een tijd van bezinning, van weemoed, van verlies en van hoop.

Stille Nacht, Heilige Nacht

Wij zijn niet religieus. Overal heeft de ontkerkelijking toegeslagen. Toch lopen mij de rillingen over de rug bij die mooie kerstliedje uit 1818. Het werd door de Oostenrijker Franz Xaver Gruber in het Duits gecomponeerd. In 2011 werd het populaire en in vele talen vertaalde kerstliedje, door UNESCO uitgeroepen als cultureel erfgoed. Voor mij is het bij uitstek een lied van hoop in een letterlijk, maar nu ook weer figuurlijk, donkere tijd.

Bizar is het verhaal over Duitse en Britse, Franse en Belgische soldaten die een kleine eeuw later op kerstavond uit de loopgraven van het drassige Vlaamse land kropen om samen in het niemandsland kerstliederen te zingen. Heel even was het Alle Menschen werden Brüder, uit de negende symfonie van Beethoven. De gezongen tekst is het gedicht Ode an die Freude (Ode aan de vreugde) van Friedrich Schiller (1759-1805). Het schetst het beeld van een ideale wereld, waarin alle mensen als broeders samenleven. Het is sinds 1985 het officiële volkslied van de Europese Unie.

Even was men weer een mens, even zwegen de wapens

Wellicht zongen ze ook Stille Nacht/Silent Night/Douce Nuit. Even was de rauwe realiteit van de door groepsgedrag en ideologie gedreven krankzinnige oorlog vergeten. Even was men weer een mens. Even zwegen de wapens. Daarna begon de slachting weer…

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de oudste signalen van ’echte’ oorlogen uit het Sudan van ruim 8000 jaren geleden komen. Ook nu zijn daar oorlogen, evenals in Oekraïne, in het dichtbevolkte Gaza enz. Waarom leren we de boodschap van de Stille Nacht niet?

Stille lente

Silent Spring is de titel van het beroemde boek van de Amerikaanse biologe Rachel Carson, dat in 1962 werd gepubliceerd. De Nederlandse vertaling van het boek was even aansprekend: Dode Lente. Zij waarschuwde voor de nadelige milieueffecten van het snel toenemende gebruik van pesticiden. Ze beschuldigde de chemische industrie ervan de waarheid niet te vertellen. Haar boek was ook een aanklacht tegen de op winst beluste multinationals van nu. Ondertussen kennen we de verkooppraatjes van de kankerverwekkende tabaksindustrie en de fossiele brandstoffen industrie, die zowaar ONZE klimaatverandering heeft veroorzaakt.

In mijn vorige blog had ik het over Het Dubai Circus. Ik verwachtte er niet veel van met al die oliebaronnen aan het stuur. Hun wereld staat, evenals die van keizer Frans Jozef I aan het begin van de Eerste Wereldoorlog, zover af van onze werkelijkheid.

Rachel Carson had gelijk. Onze lente is veel stiller dan die van mijn ouders en grootouders. Dat blijkt uit wetenschappelijk onderzoek uit 2021. De biodiversiteit is sterk afgenomen en zal dat blijven doen. De natuur verarmt door ons en met ons. De natuur verstilt, terwijl de menselijke activiteiten en het menselijke lawaai alleen maar toeneemt, oorverdovend wordt, zoals het gebulder van kanonnen.

Stille hoop voor onze kleinkinderen

Dat Inuits, honderden woorden voor sneeuw kennen is een fabeltje. Toch hebben ze zich heel goed aan het koude Noordpoolgebied aangepast, evenals de Yanomami indianen dat hebben gedaan aan het Amazone oerwoud. Bizar is dat wij met elke hamburger die we eten hun leefgebied vernietigen. Toch verdwijnen de hamburgertenten niet; het Noordpoolijs en de oerwouden wel.

Toch verdwijnen de hamburgertenten niet; het Noordpoolijs en de oerwouden wel

Rond deze tijd, 24 jaar geleden, zat ik op het Antarctisch Schiereiland op een rots te kijken naar een baai met ijsbergen en pinguïns, die als balletjes over het wateroppervlak schoten. De vele tinten van de blauwe kleuren van die ijsbergen zal ik nooit vergeten. Gefascineerd genoot ik van het geluid van deze ‘stille’ bevroren wereld, tot de intense kou door mijn poolkleding begon te dringen.

Hoe komt het toch dat wij in de afgelopen halve eeuw zo vervreemd zijn geraakt van de natuur waar we slechts een miniem, maar met onze technologie zeer gevaarlijk, onderdeel van zijn. Het verval van de natuur om ons heen gaat steeds sneller, de natuur wordt steeds stiller. Onze klimaatverandering heeft van 2023 weer een record jaar gemaakt en het volgend jaar zal dat zeker weer zo zijn.

Toch is er in deze donkere dagen voor de Kerst HOOP. In Dubai op de COP28 zijn er onverwachte kantelingen gekomen. Hierdoor is de kans op een goede en rechtvaardige toekomst voor onze kleinkinderen, voor de komende generaties mogelijk, als we willen. Dat willen zal zich moeten vertalen in het maken van keuzes bij de verkiezingen in het komende jaar.

Als uw oude, kers(t)verse blogger wens ik u fijne feestdagen en een voorspoedig 2024.

Door Jan Stel, ambassadeur Grootouders voor het Klimaat

Lees meer over

Het Dubai Circus

Zot in de peperplantknop?

Hittegolf in september

Het Dubai Circus

door Jan Stel

21-11-2023

De volgende klimaatconferentie wordt in Dubai georganiseerd. Die klimaatconferenties worden ook COP’s genoemd, wat niets te maken heeft met de koppijn na een iets te gezellig feest. Alhoewel, als je bezorgd bent over de toekomst van je kleinkinderen en daarmee over onze klimaatcrisis, kun je er wel koppijn van krijgen. Het schiet niet op.

Acht jaar geleden applaudisseerden de deelnemers wild enthousiast voor zichzelf op zo’n COP. Ze hadden het hoopvolle akkoord van Parijs op 12 december 2015 afgesloten. Samen beloofden ze de grootste, mondiale bedreiging van de mensheid aan te pakken. Samen zouden ze de door ons veroorzaakte klimaatopwarming onder de 2°C houden, en bij voorkeur onder 1,5°C. Op oudjaarsavond heb ik er een glaasje champagne op gedronken.

Dubai is in trek

Wanneer je, volgens de reisbureaus, aan Dubai denkt krijg je Ali Baba-achtige visioenen van superluxe hotels, prachtige zwembaden met ingevoerd tropisch fruit op de tafeltjes. Dan zijn er de gigantische winkelcentra die azen op je credit kaart. Belgische en Nederlandse baggeraars hebben zowaar twee palmeilanden met goudgele stranden aangelegd in de Perzische Golf.

In het Atlantis Hotel logeerde vanaf 2008 een vier meter lange walvishaai in het aquarium in de lobby van het hotel. Ze noemden hem Sammy. Het dier werd al gauw een toeristische attractie. Volgens de reclamejongens had het hotel de zieke, jonge en beschermde walvishaai uit de oceaan 'gered' om het een goede verzorging in het immense aquarium te geven. Dierenactivisten geloofden er niets van. Twee jaar later kreeg de haai weer zijn vrijheid.

De oliedollars hebben de Golfstaten veranderd in luxe paradijzen, waarin het ene na het andere prestigieuze project wordt gerealiseerd. Zo staat in Dubai het hoogste gebouw ter wereld, de 828 meter hoge Burj Khalifa met het grootste winkelcentrum én het grootste aquarium ter wereld.

Het enige 7-sterrenhotel ter wereld: Burj al Arab, wat Arabische Toren betekent, staat ook in Dubai. In 2022 gingen 14,3 miljoen toeristen naar Dubai. Naast olie en gas is het land ook een stevige producent van CO2, waardoor het er daar ook steeds warmer wordt. En zo graaf je jouw eigen graf.

Oliebazen aan het roer?

Binnen de Verenigde Naties is het gastland dat een klimaatconferentie organiseert verantwoordelijk voor het benoemen van de voorzitter. In de Verenigde Arabische Emiraten, waarvan Dubai er één is, werd er gekozen voor dr. Sultan Ahmed Al Jabar. De man is groot geworden in de nationale olie-industrie. Dat is onaanvaardbaar voor de internationale klimaatbeweging. De olie-en gasindustrie heeft in de afgelopen halve eeuw de wereld bewust naar een klimaatcrisis geleid. Big Oil kiest voor winstbejag ten koste van de toekomst van de wereldbevolking.

De Europese Unie speelt een belangrijke voortrekkersrol binnen de omschakeling naar een duurzame maatschappij en de bestrijding van onze klimaatcrisis. Frans Timmermans, die het boegbeeld ervan was, is onlangs naar de Nederlandse politiek vertrokken. Tot grote verbazing en woede van de klimaatbeweging heeft Wopke Hoekstra, die voor Shell heeft gewerkt, hem opgevolgd.

In 2022 berekende Aviel Verbruggen dat de oliesector sinds 1970 per dag 2,75 miljard aan winst realiseerde.

Hiermee lijkt de invloed van Big Oil weer toegenomen. In 2022 berekende de Belgische hoogleraar Aviel Verbruggen van de Universiteit van Antwerpen dat deze sector sinds 1970 per dag 2,75 miljard aan winst realiseerde. Dat is ruim € 51 triljoen euro. U leest het goed: € 51.130.000.000.000!

Voorproefje van de 1,5°C wereld.

Ik ben een fan van Urbanus. U ook? Bij mijn jaarlijks belastingaanslag speelt vaak zijn liedje over de Belastingcontroleur door mijn hoofd. Op meesterlijke wijze vertolkt hij mijn gevoelens over zijn belastingcontroleur die op z'n kop is gevallen en zijn spaarvarken verkracht.

Bij het schrijven van dit blog luister ik naar Urbanus zijn De wereld is om zeep, uit 1974. Dit jaar waren er overal grote overstromingen, bosbranden enz. Onze wereld lijkt inderdaad wel om zeep. Dit jaar hebben we een voorproefje gehad van wat het leven in een 1,5°C wereld gaat betekenen.

Toch is België, met dank aan de Vlaamse regering, niet in staat een degelijk klimaatplan op te stellen om met name Vlaanderen te beschermen. Onze overheid beschermt ons en onze kleinkinderen niet, wat een kerntaak is. Alleen al daarom is het belangrijk dat iedereen op 3 december in Brussel meeloopt met de Klimaatmars.

Begin 2023 telde de Europe Unie 451,4 miljoen inwoners. Ruim 20 % ervan zijn 65+ers. Als senioren vormen wij een niet te onderschatten, doorslaggevende politieke factor wanneer we voor de toekomst van onze kleinkinderen opkomen. Als groep zijn wij niet te verslaan.

Op zondag 3 december neem ik de trein van Puurs naar Brussel om tegen de middag op het Noord Station uit te stappen. Daar begint om 12.30 uur de demonstratie. Ik hoop er eskaders van vrolijke, demonstrerende Benidorm Bastards, peletons van rollators en andere senioren, tegen te komen. Wij geven om onze kleinkinderen, wij gunnen ze een goede en rechtvaardige toekomst. U komt toch ook?

Lees meer over

Zot in de peperplantknop?

Hittegolf in september

Zot in de peperplantknop?

door Jan Stel

18-10-2023

Elk jaar koop ik in het voorjaar twee kleine peperplantjes in het tuincentrum om de hoek. Meestal staan ze in een schraal lentezonnetjes op een grote stellage buiten op mij te wachten. De keuze is niet erg groot, maar dat hoeft ook niet. Ik koop altijd dezelfde, omdat die goed in de nasi of andere oosterse gerechten passen. Ze worden ruim tien centimeter lang en ik noem ze Spaanse pepertjes.

Mijn pepertjes grand cru

Vroeger had ik een kleine moestuin. Ik vind het leuk om met je voeten in de Puurse klei te staan en met je handen in de grond te woelen als je aan het planten bent. Gelukkig vond mijn buurman dat in het begin ook wel een goed idee. Tot grote verbazing van het kleine nieuwbouwbuurtje waarin we gingen wonen, hadden we langs het beekje gezamenlijk een moestuintje.

Onze wereld wordt er niet veiliger op. Zijn wij met zijn allen zot in de kop?

Daar was geen metershoge haag of een groot houten hek, zoals je die in elke nieuwbouwbuurt bijna overal ziet. De strook moestuin liep gewoon door van het ene naar het andere perceel. Bij de jaarlijkse ‘freez-partij’ bleek dit ook heel praktisch te zijn. Na enige jaren hield de buurman het voor gezien. Er kwam een gezamenlijke mesthoop op de scheiding.

Op het terras stonden toen ook potten met kruiden, die mijn vrouw goed verzorgde, behalve de rode pepertjes. Daar heb ik een speciale (culinaire) band mee. Elk jaar kwamen er mooie witte bloempjes op die grote rode pepertjes. Dit voorjaar op het balkon ook. Toch gebeurde er onlangs iets speciaals. De planten kwamen weer in bloei. Dat is mijn grand cru … van de klimaatverandering.

Slaat de natuur op hol?

Buiten ruik je de herfst. De bomen verkleuren, de velden met mais zijn weer geschoren en de nachten worden kouder. De korte mouwen van de vorige week hebben plaats gemaakt voor jassen.

Naast de barbaarse oorlog in de Oekraïne, laait het conflict in het Midden-Oosten weer op. Onze wereld wordt er niet veiliger op. Zijn wij met zijn allen zot in de kop?

In 2015 hebben 195 landen vlak voor de Kerst, in Parijs, afgesproken om ONZE opwarming van het klimaat binnen de perken te houden. Het was al jarenlang duidelijk dat het zo niet verder kon. De natuur raakt door onze manier van leven steeds meer van slag. En dat komt als de bekende Australische boemerang terug in de vorm van droogte, hittegolven, overstromingen, snel veranderend weer en ga maar door.

Dat wisten ze toen in Parijs ook. Toch moest er zwaar onderhandeld worden om tot een bindende internationale overeenkomst te komen. Maar probeert u maar eens met uw buurman afspraken te maken over het snoeien van een haag of het poepgedrag van je kat, als je het niet zo goed met elkaar kunt vinden.

In Parijs is dat toen gelukt. De afspraak is om onze temperatuurstijging ruim onder de 2°C te houden. Men zou zelfs proberen die stijging te beperken tot 1,5°C. Dat is niet gelukt. We gaan daar nu al overheen. Onze wereld kreunt onder de bosbranden en andere door ons veroorzaakte ‘natuurrampen’.

Dit jaar zal het warmste jaar ooit worden. Ook dat is een record, maar die zal het volgende jaar zeer waarschijnlijk al weer worden gebroken.

Het ene record na het andere is dit jaar ergens ter wereld gesneuveld. Voor de kust van de Amerikaanse staat Florida leek de zee wel een heet-waterbad met temperaturen rond 37°C. Spanje en Griekenland stonden in brand. De Middellandse Zee was van de kook. En in ons land ontsprongen we de dans, met een aangename, maar natte zomer. Opvallend is dat de betrouwbaarheid van onze weersvoorspellingen zoek lijkt.

Warmste jaar ooit

We pompen met zijn allen, ondanks de bindende afspraken van al die politici in Parijs, steeds meer broeikasgassen in de lucht. We hebben het blijkbaar graag warm. Dit jaar zal de CO2-uitstoot met ongeveer één procent stijgen. Dat is weer een nieuw record. Zijn we met zijn allen zot geworden?

Dit jaar zal het warmste jaar ooit worden. Ook dat is een record, maar die zal het volgende jaar zeer waarschijnlijk al weer worden gebroken. Dat komt door een natuurverschijnsel in de Stille Oceaan. Dat is El Niño, het kerstkindje, waardoor het altijd wat warmer wordt.

De nachten zijn koud. De witte bloempjes van mijn pepertjes beginnen te verschrompelen. Ze zijn niet zot in hun plantenknop. Ze zijn in de war en wat te vroeg gaan bloeien, door ONZE klimaatverandering.

Geschreven door Jan Stel, ambassadeur Grootouders voor het Klimaat

Lees meer over

Hittegolf in september

door Jan Stel

06-10-2023

Het is zondag. Alles zit hier potdicht om de warmte op ons appartement buiten te houden. De ventilator op mijn kamer blaast zich rot … en krijgt het er warm van. Vermoeid draait het ding heen en weer; van links naar rechts en van rechts naar links.

Vanmiddag belde Hugo Van Dienderen, één van de enthousiaste co-voorzitters van de Grootouders voor het Klimaat, me. Ruim 4 jaar gelden belde hij mij ook met de vraag of ik ambassadeur wilde worden bij zijn Grootouders. Dat heb ik gedaan. Ik heb er geen moment spijt van gehad.

Samen maken we ons sterk voor een leefbare wereld voor onze kleinkinderen. Op onze website lees je dat de Grootouders voor het Klimaat een ongebonden burgerbeweging is van gewone mensen die bezorgd zijn om de klimaatverandering en de gevolgen ervan voor toekomstige generaties.

Mijn acht kleinkinderen kennen geen ijspret of sneeuwballen gevechten

Mijn acht kleinkinderen kennen geen ijspret of sneeuwballen gevechten. Ze zijn allemaal na 2015 geboren. Zonder dat ze het weten hebben ze al de nodige hitterecords zien sneuvelen. En er zullen nog vele nieuwe records worden gemaakt.

Dit keer vroeg Hugo mij of ik zo nu en dan een kort blog voor S Plus zou willen schrijven. Hij had net mijn laatste, behoorlijk lange blog voor de Grootouders gelezen. Die ging over ons huis dat in brand staat. Met al die hitte vond ik dat wel een toepasselijk titel. Zoal je ziet kan ik Hugo’s verzoek niet weigeren. Ik doe dat met veel plezier. Maar ik hoop wel dat je daar ook zo over gaat denken.

Na een stevige verkoelende windvlaag van mijn trouwe ventilator besloot ik een foto van de hitte te gaan maken. Ik heb mijn camera gepakt en ben even naar het voorste balkon gelopen. De middagzon staat er vol op. ‘Klik’ zei het toestel. ‘Puf’ zei ik, vanwege de hitte. De thermometer geeft 35oC aan. Een tropische dag in een door het KMI goedgekeurde hittegolf, op 10 september. Een bloedhete dag van Open Monumenten Dag, terrasjes, en een goeie pint.

Natuurrampen

Toen ik, evenals de meesten van jullie, jong was, had je ook natuurrampen. Dat zijn van die ellendige situaties waar je als mens helemaal niets aan kunt doen. De overstromingen in zeeland in 1953 en die in Ruisbroek, hier om de hoek, op 3 januari 1976, zijn er voorbeelden van. De natuur krijgt het even op zijn heupen. En dan begint het gedonder.

Een zware noordwesterstorm en springtij zorgden er voor dat de slecht onderhouden Zeeuwse dijken doorbraken. Bij Ruisbroek deed slecht weer en een plaatselijke windhoos de dijk de das om. Historisch zijn de woorden van een boze Ruisbroekenaar, Frans Verelst, tegen koning Boudewijn “dat er wel 30 miljard BEF is voor vliegtuigen die boven onze kop razen, maar onvoldoende geld voor de versterking van dijken”. Zijn woorden zijn niet alleen historisch, maar ook profetisch. Ook nu nog is de veiligheid van Vlaanderen in het geding. Frans is overigens een heel vriendelijke plaatsgenoot, die inderdaad wel zijn mening geeft. En zo hoort het.

Uit onderzoek blijkt dat dit jaar bijna iedereen op de wereld ,op een of ander manier, last heeft gehad van de klimaatopwarming

Vandaag werden in Marokko mensen wakker geschud door een aardbeving die een natuurramp heeft veroorzaakt. De beelden vliegen de wereld over. Het land is letterlijk door elkaar geschokt door gigantische oerkrachten diep in de aardkorst. Die krachten zorgen er, heel langzaam, voor dat Afrika op Europa botst. En dat leidt elke keer weer tot aardbevingen in het Middellandse Zeegebied.

Het menselijk leed is enorm. Iedereen biedt hulp aan. De Marokkaanse gemeenschap in ons land gaat gelijk aan de slag en zamelt hulpgoederen in. Op zo’n moment is de solidariteit tussen mensen altijd groot.

ONZE natuurrampen

De hittegolf van september is het staartje van een keiwarme Europese zomer. Het hele jaar ging het, na een kwakkelwinter, mis. Vooral in Zuid -Europa. Daar sneuvelt elke maand wel weer een hitterecord. De bossen, de groene longen van de aarde, staan in brand. De Middellandse Zee werd bijna zo warm als het water in een warm bad. Dat is geen pretje voor de vissen die er nog leven.

Op Zaventem was het een drukte van jewelste. Weg van het koude moederland, is het idee. Maar dat er nog mensen op vakantie gaan naar dat gebied is voor mij onbegrijpelijk. Half Griekenland staat in brand. Toch adviseren de reisbureaus je om op vakantie te gaan naar die andere helft. “We moeten er even tussenuit, hoor”. Tja, de wereld is gek geworden, denk ik dan.

Na maandenlange hitte, komen eindelijk de lang verwachte regens. Griekenland kreunt onder regens waar die van de Ardennen bij verbleken. Uit onderzoek blijkt dat dit jaar bijna iedereen op de wereld ,op een of ander manier, last heeft gehad van de klimaatopwarming. Dat gaat over miljarden mensen. Behalve dan in Genk, waar onze klimaatminister veel te weinig blijft doen om deze ramp te keren.

Het blijft maar warm op het balkon. De temperatuur is alweer gestegen. De herfst en winter worden, lees ik ergens op een deftige website, zeer waarschijnlijk warmer en natter dan normaal. Dat is goed nieuws voor onze energierekening. Ik ga maar een paraplu kopen. Jij ook?

Geschreven door Jan Stel, ambassadeur Grootouders voor het Klimaat

Abonneer op Jan Stel