Ageïsme, of leeftijdsdiscriminatie, verwijst naar het systematisch stereotyperen en uitsluiten van mensen op basis van hun leeftijd. Een negatieve beeldvorming beïnvloedt niet alleen hoe anderen ouderen zien, maar ook hoe je zelf ouder worden ervaart. Het herkennen en aanpakken van ageïsme is dan ook cruciaal voor het bevorderen van een inclusieve samenleving waarin iedereen gewaardeerd wordt, ongeacht leeftijd. Christel Geerts, professor gerontologie aan de Vrije Universiteit Brussel en voorzitter Solidaris, vertelt er meer over.
Bij S-Plus staat ‘healthy ageing’ bovenaan de agenda. Gezond ouder worden gaat over het creëren van een omgeving die de gezondheid bevordert en mensen in staat stelt het leven te leiden dat zij wensen. Gezondheid is dus niet langer de ‘afwezigheid van ziekte’, maar een toestand van volledig fysiek, mentaal en sociaal welbevinden. Het betekent dat oudere volwassenen op alle domeinen volwaardig aan de samenleving moeten kunnen deelnemen. Het welzijn van oudere volwassenen is namelijk sterk afhankelijk van de manier waarop de samenleving naar hen kijkt en hen behandelt.
Negatieve beeldvorming van ouderen
Beeldvorming ontstaat door het categoriseren van mensen in sociale groepen (de ouderen, de jongeren …) en de stereotypen en vooroordelen die daar dan bij horen. Vraag aan mensen waaraan ze denken bij het begrip ‘ouder worden’ en je zal vooral begrippen krijgen zoals zorgafhankelijkheid, fragiliteit en eenzaamheid. Zelden worden positieve kenmerken genoemd, zoals wijsheid, veerkracht, toegenomen kennis en ervaring. Ook bij het zorgpersoneel domineren de negatieve kenmerken in hun visie op oudere volwassenen. De beeldvorming over oudere volwassenen in onze samenleving is niet positief. Kinderen krijgen van jongs af aan verkeerde stereotypen aangeleerd via sprookjes, waarin ouderdom vaak geassocieerd wordt met lelijk, versleten, vals en boosaardig. Hoewel er ook positieve tendensen zijn, met programma’s zoals ‘Benidorm Bastards’ en ‘De wereld rond met 80-jarigen’ die een positief en realistisch beeld trachten te scheppen. Maar de weg naar een realistische beeldvorming is nog lang.
Ageïsme is het systematische stereotyperen en discrimineren van mensen puur vanwege hun leeftijd
Gevolgen van ageïsme
Dergelijke beeldvorming gaat meestal gepaard met negatieve gevoelens en kan leiden tot discriminerend gedrag. Ageïsme is het systematische stereotyperen en discrimineren van mensen puur vanwege hun leeftijd. Het is een sluipend gif dat zich op alle niveaus en alle domeinen van de samenleving manifesteert. Leeftijdsdiscriminatie bij aanwervingen is een van de hardnekkigste vormen van discriminatie in onze samenleving. Toch lijkt de samenleving er nauwelijks wakker van te liggen. Ook in de gezondheidszorg neemt de negatieve beeldvorming toe. Hierbij gaat het vooral om ontoereikende communicatie (waarbij men niet met de oudere zelf praat), een te sterke focus op achteruitgang en een gebrek aan een activerende houding. Klachten worden soms onterecht toegeschreven aan iemands leeftijd (wat zou je willen op jouw leeftijd?). Ageïsme onder medewerkers in de gezondheidszorg neemt zelfs toe, vaak gekoppeld aan de toenemende tijdsdruk in de sector. Kortom, de overwegend negatieve associaties met ouder worden zijn diep ingebakken in onze samenleving.
De self-fulfilling prophecy
Het discrimineren en stereotyperen van afhankelijke ouderen draagt bij aan hun sociale en maatschappelijke uitsluiting. Onze manier van denken over ouder worden en de bijhorende stereotypen beïnvloedt hoe we met oudere volwassenen omgaan, wat kan leiden tot sociale en maatschappelijke uitsluiting. Dit heeft ook impact op de manier waarop ze over zichzelf denken. Zo werkt deze negatieve maatschappelijke beeldvorming als een self-fulfilling prophecy. Men gaat er zich naar gedragen! En het is daar waar ook de wereldgezondheidsorganisatie herhaaldelijk de alarmbel luidt. Zij tonen in heel wat onderzoek aan dat ageïsme een sterk negatieve invloed heeft op het fysiek en psychologisch welzijn van oudere volwassenen. Hoe mensen denken over veroudering heeft een grote invloed op hoe zij zich voelen.
S-Plus zet meer dan terecht in op een realistische, niet stereotype en genuanceerde weergave van ouderen om ageïsme te bestrijden. Dé oudere bestaat niet; elk mens heeft een eigen levensloop en elk individu is uniek. Het erkennen van deze diversiteit en de sterke punten van ouderen (zoals talenten, levenservaring, vaardigheden en maatschappelijke betrokkenheid) is cruciaal voor het aanpakken van leeftijdsdiscriminatie en het bevorderen van een inclusieve samenleving waarin ouderen volledig worden gewaardeerd en gerespecteerd. Dat is de inzet van S-Plus.
We krijgen mooie, positieve en vooral realistische portretten te zien. Mensen van vlees en bloed
Fototentoonstelling ‘Te oud? Niks van!’
S-Plus doet dit aan de hand van een rondreizende fototentoonstelling. Met deze foto’s worden verkeerde vooroordelen ontkracht. We krijgen mooie, positieve en vooral realistische portretten te zien. Mensen van vlees en bloed. Superagers elk op hun eigen manier. Dit is de juiste manier. In de vaak marketinggerichte wereld worden oudere volwassenen soms afgebeeld als jonkies, wat voor niets nodig is. We willen dat mensen stralen van levenslust, van optimisme – iets wat duidelijk naar voren komt in de tentoonstelling - maar daarvoor moeten ze hun leeftijd niet maskeren. Onze rimpels, die onze levensloop illustreren, hebben recht om gezien te worden.
Op weg naar meer inclusie
Dit project is o zo nodig en ik kan alleen maar hopen dat het de start is van nog veel meer initiatieven in deze richting. Willen we oudere volwassenen maximale kansen geven om gelukkig ouder te worden, dan is het belangrijk dat ze een volwaardige plaats krijgen in de samenleving en dat we werken aan een positieve beeldvorming. Zal daarmee alles opgelost zijn? Natuurlijk niet.
Maar zoals gezegd, als ouderen een rechtmatige plaats krijgen in onze samenleving gebaseerd op een positieve doch realistische beeldvorming – die recht doet aan wie mensen zijn en wat ze kunnen – brengt ons dat meer dan 10 stappen dichter bij de ideale wereld.
Meer info
De fototentoonstelling ‘Te oud? Niks van!’ is te zien in de verschillende provincies. Klik hier voor meer info.
Dit is een artikel uit S-Plus Mag oktober - november - december 2024. Lees hier nog meer artikels.