Weerstand bieden aan de achteruitgang en ontmenselijking van de psychiatrie
‘In een wereld waarin men geacht wordt aan de norm te voldoen en afwijkend gedrag onderdrukt wordt zijn nog plekken waar de poëtische kant van mens en taal mag bestaan. Hoelang nog?
Met dit citaat eindigt Sur L’Adamant, een intrigerende en verbluffende documentaire van Nicolas Philibert. De Franse regisseur is bekend van de zeer succesvolle documentaire Etre et avoir (2002), over een klein schooltje op het Franse platteland waar een leraar lesgeeft aan dertien leerlingen, in leeftijd variërend van vier tot twaalf jaar.
In Sur l’Adamant neemt de cineast de kijker mee naar de Adamant, een dagcentrum dat patiënten opvangt die aan allerlei psychiatrische stoornissen lijden
In Sur l’Adamant neemt de cineast de kijker mee naar een drijvend gebouw aan de Seine in hartje Parijs, de Adamant, een uniek dagcentrum dat patiënten opvangt die aan allerlei psychiatrische stoornissen lijden. ‘Alleen dankzij zware medicatie flip ik niet en kan ik met je praten. Anders zou ik denken dat ik Jezus ben’, zegt een van hen tegen Philibert. Een andere vertelt dat hij en zijn broer lijken op Theo en Vincent Van Gogh en dat Wim Wenders zijn persoonlijkheid afnam en deze als personage in diens film Paris Texas heeft gestopt.
Philibert weet op een indrukwekkende wijze de complexiteit en gelaagdheid van de menselijke psyche te vangen
Philibert laat de kijker kennis maken met psychiatrische patiënten en het behandelend team dat zo goed mogelijk weerstand biedt aan de achteruitgang en ontmenselijking van de psychiatrie. Vaste bezoekers aan de boot, medewerkers, komen samen voor allerlei activiteiten zoals koken, praten over voetbal, kunst maken, musiceren. Philibert observeert niet enkel maar weet op een indrukwekkende, genuanceerde en respectvolle wijze de complexiteit en gelaagdheid van de menselijke psyche te vangen. Tevens slaagt hij erin om de kwetsbaarheid en de veerkracht van de menselijke geest op een ontroerende manier vast te leggen.
Sur l’Adamant stemt tot nadenken over het belang van verbinding, empathie en begrip in onze maatschappij. Op de Adamant worden volwassenen uit vier Parijse arrondissementen opgevangen. Het hoort bij de afdeling psychiatrie van het ziekenhuis Saint-Maurice. Het is ontworpen in overleg met het team en de patiënten en is geopend in juli 2010.
Ik heb geprobeerd om het zo discriminerende beeld dat wij vaak hebben van gekke mensen om te draaien
De documentaire won op het Internationale Filmfestival van Berlijn de Gouden Beer, de belangrijkste prijs. Het is zeldzaam dat de Gouden Beer wordt toegekend aan een documentaire. De regisseur liet tijdens de uitreiking weten diep geraakt te zijn door beslissing van de jury. ‘Ik heb geprobeerd om het zo discriminerende beeld dat wij vaak hebben van gekke mensen om te draaien’, zei Philibert nadat hij de prijs in ontvangst had genomen. ‘Ook als we ons niet met hen kunnen identificeren wil ik dat we in staat zijn om op zijn minst te erkennen wat ons verbindt.’