De kerstdagen staan weer voor de deur. Onze plastieken kerstboom is weer even tevoorschijn gehaald uit de kelder en staat, met LED-lampjes als glimwormen, te glimmen in de koude woonkamer. We bezuinigen op de verwarming. In onze Sint-Pieterskerk is er een uitvoering van het plaatselijke koor. Daarna volgt op Kerstavond de Kerstnachtdienst met een drankje na afloop. Het dorp is feestelijk verlicht. De kerstperiode is een tijd van bezinning, van weemoed, van verlies en van hoop.
Stille Nacht, Heilige Nacht
Wij zijn niet religieus. Overal heeft de ontkerkelijking toegeslagen. Toch lopen mij de rillingen over de rug bij die mooie kerstliedje uit 1818. Het werd door de Oostenrijker Franz Xaver Gruber in het Duits gecomponeerd. In 2011 werd het populaire en in vele talen vertaalde kerstliedje, door UNESCO uitgeroepen als cultureel erfgoed. Voor mij is het bij uitstek een lied van hoop in een letterlijk, maar nu ook weer figuurlijk, donkere tijd.
Bizar is het verhaal over Duitse en Britse, Franse en Belgische soldaten die een kleine eeuw later op kerstavond uit de loopgraven van het drassige Vlaamse land kropen om samen in het niemandsland kerstliederen te zingen. Heel even was het Alle Menschen werden Brüder, uit de negende symfonie van Beethoven. De gezongen tekst is het gedicht Ode an die Freude (Ode aan de vreugde) van Friedrich Schiller (1759-1805). Het schetst het beeld van een ideale wereld, waarin alle mensen als broeders samenleven. Het is sinds 1985 het officiële volkslied van de Europese Unie.
Even was men weer een mens, even zwegen de wapens
Wellicht zongen ze ook Stille Nacht/Silent Night/Douce Nuit. Even was de rauwe realiteit van de door groepsgedrag en ideologie gedreven krankzinnige oorlog vergeten. Even was men weer een mens. Even zwegen de wapens. Daarna begon de slachting weer…
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de oudste signalen van ’echte’ oorlogen uit het Sudan van ruim 8000 jaren geleden komen. Ook nu zijn daar oorlogen, evenals in Oekraïne, in het dichtbevolkte Gaza enz. Waarom leren we de boodschap van de Stille Nacht niet?
Stille lente
Silent Spring is de titel van het beroemde boek van de Amerikaanse biologe Rachel Carson, dat in 1962 werd gepubliceerd. De Nederlandse vertaling van het boek was even aansprekend: Dode Lente. Zij waarschuwde voor de nadelige milieueffecten van het snel toenemende gebruik van pesticiden. Ze beschuldigde de chemische industrie ervan de waarheid niet te vertellen. Haar boek was ook een aanklacht tegen de op winst beluste multinationals van nu. Ondertussen kennen we de verkooppraatjes van de kankerverwekkende tabaksindustrie en de fossiele brandstoffen industrie, die zowaar ONZE klimaatverandering heeft veroorzaakt.
In mijn vorige blog had ik het over Het Dubai Circus. Ik verwachtte er niet veel van met al die oliebaronnen aan het stuur. Hun wereld staat, evenals die van keizer Frans Jozef I aan het begin van de Eerste Wereldoorlog, zover af van onze werkelijkheid.
Rachel Carson had gelijk. Onze lente is veel stiller dan die van mijn ouders en grootouders. Dat blijkt uit wetenschappelijk onderzoek uit 2021. De biodiversiteit is sterk afgenomen en zal dat blijven doen. De natuur verarmt door ons en met ons. De natuur verstilt, terwijl de menselijke activiteiten en het menselijke lawaai alleen maar toeneemt, oorverdovend wordt, zoals het gebulder van kanonnen.
Stille hoop voor onze kleinkinderen
Dat Inuits, honderden woorden voor sneeuw kennen is een fabeltje. Toch hebben ze zich heel goed aan het koude Noordpoolgebied aangepast, evenals de Yanomami indianen dat hebben gedaan aan het Amazone oerwoud. Bizar is dat wij met elke hamburger die we eten hun leefgebied vernietigen. Toch verdwijnen de hamburgertenten niet; het Noordpoolijs en de oerwouden wel.
Toch verdwijnen de hamburgertenten niet; het Noordpoolijs en de oerwouden wel
Rond deze tijd, 24 jaar geleden, zat ik op het Antarctisch Schiereiland op een rots te kijken naar een baai met ijsbergen en pinguïns, die als balletjes over het wateroppervlak schoten. De vele tinten van de blauwe kleuren van die ijsbergen zal ik nooit vergeten. Gefascineerd genoot ik van het geluid van deze ‘stille’ bevroren wereld, tot de intense kou door mijn poolkleding begon te dringen.
Hoe komt het toch dat wij in de afgelopen halve eeuw zo vervreemd zijn geraakt van de natuur waar we slechts een miniem, maar met onze technologie zeer gevaarlijk, onderdeel van zijn. Het verval van de natuur om ons heen gaat steeds sneller, de natuur wordt steeds stiller. Onze klimaatverandering heeft van 2023 weer een record jaar gemaakt en het volgend jaar zal dat zeker weer zo zijn.
Toch is er in deze donkere dagen voor de Kerst HOOP. In Dubai op de COP28 zijn er onverwachte kantelingen gekomen. Hierdoor is de kans op een goede en rechtvaardige toekomst voor onze kleinkinderen, voor de komende generaties mogelijk, als we willen. Dat willen zal zich moeten vertalen in het maken van keuzes bij de verkiezingen in het komende jaar.
Als uw oude, kers(t)verse blogger wens ik u fijne feestdagen en een voorspoedig 2024.
Door Jan Stel, ambassadeur Grootouders voor het Klimaat