De prostaat is niet groter dan een walnoot en bevindt zich vlak onder de blaas, om de urinebuis heen. Bij het ouder worden kunnen zowel goedaardige als kwaadaardige prostaatvergrotingen ontstaan. Bij een kwaadaardige vergroting spreken we van prostaatkanker, één van de meest voorkomende vormen van kanker bij mannen. Hoe herken je het en welke behandelingen bestaan er? We spraken met dr. Bruno Bamelis, uroloog in het Jan Yperman Ziekenhuis in Ieper, en patiënt Bertin Sanders.

Wat is de functie van de prostaat?
Dr. Bamelis: “Als uroloog zijn we specialist van de urinewegen, de afvoerwegen van urine. De prostaat is een deel van de urinewegen en produceert vocht, wat meegaat bij de zaadlozing. Zonder prostaat zou een man waarschijnlijk niet vruchtbaar zijn, omdat het volume van de zaadlozing te klein is. In dat vocht zitten ook stoffen die de zaadcellen beschermen, zodat ze overleven in de vagina.”

Hoe herken je prostaatkanker?
Dr. Bamelis: “Daar bestaat een groot misverstand rond. Het merendeel van de patiënten met prostaatkanker heeft geen enkel symptoom. Vaak zien we mensen komen met plasklachten, maar dat gaat in de meeste gevallen over een goedaardige vergroting van de prostaat. De meeste mannnen voelen niets en kunnen toch prostaatkanker hebben. Het allergrootste deel van mannen met prostaatkanker worden gediagnosticeerd door een gestegen PSA-waarde in het bloed, een eiwit gemaakt door de prostaat. Deze waarde kan stijgen door prostaatkanker, een vergrote prostaat of een prostaatontsteking. Verder onderzoek is dan nodig om de oorzaak te bepalen.”

Voor de algemene bevolking raden we aan om vanaf 50 jaar op controle te gaan

Kan je plasklachten voorkomen?
Dr. Bamelis: “Mannen hebben altijd geleerd om rechtstaand te plassen, maar het is voor je blaas gezonder om dat zittend te doen. Het is de meest natuurlijke vorm, omdat de blaas niet moet duwen tegen een opgespannen bekkenbodem. Dat wil nu niet zeggen dat je hierdoor alle problemen zal voorkomen, maar je blaas zal wel gezonder zijn. Plas je rechtstaand, dan kan je een meer geprikkelde blaas krijgen. Als je dan later ook nog een vergrote prostaat krijgt, ga je daar waarschijnlijk meer symptomen van ondervinden, dan iemand die geen geprikkelde blaas heeft.”

Hoe kan je prostaatkanker behandelen?
Dr. Bamelis: “Dat hangt af van het stadium waarin de tumor zich bevindt, de agressiviteitsgraad, de leeftijd en de algemene levensverwachting. Als het over een weinig agressieve vorm van prostaatkanker gaat, dan wordt ‘active surveillance’ of ‘actieve bewaking’ voorgesteld. We gaan de tumorgroei opvolgen en enkel ingrijpen als de prostaatkanker agressiever zou worden. Gaat het om een agressievere vorm, dan is het toch wel aan te raden om een actieve behandeling te doen. Er zijn verschillende opties. Bij jongere mannen, onder de 75 jaar, zijn we eerder geneigd om een operatie voor te stellen. Zo kan je kiezen om de prostaat volledig te laten verwijderen, de ‘radicale prostatectomie’. Dat gebeurt nu bijna altijd robot-geassisteerd, zodat we erg nauwkeurig kunnen werken. Bij mannen boven de 75 jaar stellen we eerder radiotherapie voor. We kunnen een inwendige bestraling doen, ook ‘brachytherapie’ genoemd, of een uitwendige bestraling, ‘externe radiotherapie’. De keuze ligt mee bij de patiënt.”

Zijn er gevolgen bij het verwijderen van de prostaat?
Dr. Bamelis: “Bij het verwijderen van de prostaat heeft de man geen ejaculatie meer. De zaadleiders worden net voor de prostaat afgeknipt. De man komt dan in feite droog klaar. We proberen, zeker bij mannen die nog seksueel actief zijn en dat ook belangrijk vinden, om de zenuwen die de erectie aansturen te sparen om de potentie te bewaren. Dat kan niet altijd, zeker niet bij een agressieve tumor die lokaal uitgebreid is. Willen we de zenuwen sparen, dan moeten we dicht op de prostaat blijven en bestaat de kans dat de tumor niet volledig verwijderd is. Dat risico moeten we op voorhand met de patiënt heel goed bespreken. Je kan nadien wel nabestralen, maar dat heeft ook invloed op de kwaliteit van de erecties en is beter te vermijden indien mogelijk.”

Bij welke leeftijd komt prostaatkanker het meest voor?
Dr. Bamelis: “De top incidentie ligt tussen 60 en 80 jaar. Het neemt zeker toe met ouder worden, in die zin dat het een ouderdomsziekte is. Voor de algemene bevolking raden we aan om vanaf 50 jaar op controle te gaan. Er zijn ook erfelijke vormen. Heeft een vader of een broer op jonge leeftijd (voor 60 jaar) prostaatkanker gekregen, dan heb je een verhoogde kans. In die situatie raden we aan om zich vanaf de leeftijd van 40 jaar te laten opvolgen, om jaarlijks de PSA-waarden te bepalen en af en toe een rectaal onderzoek te doen. Niet alle tumoren produceren immers PSA, maar dat zijn uitzonderingen.”

Bertin Sanders, 67 jaar, werd dit jaar gediagnosticeerd met een vergrote prostaat. Het was pas een 4-tal jaar na zijn eerste klachten en bij consultatie van een 3e uroloog dat hij ernstig werd genomen en verder werd behandeld.

Met welke klachten ben je naar de dokter gegaan?
Bertin: “Ik had last van klassieke plasproblemen: vaak plassen, dringende behoefte, het gevoel mijn blaas niet te kunnen ledigen. Ik kreeg telkens klassieke medicatie voor een vergrote prostaat, een verschijnsel dat als normaal wordt beschouwd bij oudere mannen. Pas een 4-tal jaar later gebeurden de onderzoeken grondiger: echografie, plasschema, plassen in het ziekenhuis met een volle blaas en een nieuwe echografie. Dat leverde een dubbele diagnose op: een goedaardige vergrote prostaat en een hyperactieve blaas.”

Als je er zelf in alle talen over zwijgt, sta je er alleen voor

Hoe werd je verder behandeld?
Bertin: “De behandeling gebeurde in 3 fasen. Voorafgaand moest ik thuis gedurende 2 weken een vrij gedetailleerd plasschema aanhouden, gevolgd door medicatie. De arts raadde aan om koffie te beperken, koolzuurhoudende drankjes te vermijden en veel water te drinken. Dat gaf niet het gewenste effect. Om de bekkenbodem en de blaas te versterken werd kinesitherapie voorgeschreven, maar ook dat werkte slechts tijdelijk. De arts stelde een chirurgische ingreep voor: laserbehandeling, ook wel HoLEP genoemd. Hierbij wordt het goedaardig prostaatgezwel weggenomen via de plasbuis. Zo’n behandeling is minder ingrijpend dan de klassieke prostaatoperatie.”

Hoe is het nu met jou, na de operatie?
Bertin: “Een aantal weken na de operatie vernam ik op consultatie dat een biopsie van het verwijderde weefsel een kiem van kwaadaardigheid aan het licht bracht. Dat was even schrikken. Tot bleek dat dit bij het merendeel van de mannen het geval is. Het zou eigen zijn aan een vergrote prostaat. Bij sommige mannen ontaardt dat weefsel echter in sneltempo, dan spreken we over een agressieve kanker. Bij mij was dat gelukkig niet het geval. Toch is het aangeraden om hier alert voor te zijn en in mijn geval 2 keer per jaar op controle te gaan.”

Heb je steun gevonden tijdens dit proces?
Bertin: “Er is nog zo’n groot taboe rond de prostaat. Als je er zelf in alle talen over zwijgt, sta je er alleen voor. Je kan pas steun vinden als je er zelf open over bent bij familie en vrienden. Mannen hebben dat vooral aan zichzelf te danken. Ofwel laten ze zich niet onderzoeken of ze wachten af. Dat kan fataal zijn. Voorkomen is beter dan genezen. Voel je je niet goed bij een arts, is het vertrouwen er niet, aarzel dan niet om een andere arts te raadplegen. De meeste artsen zijn tegenwoordig open en communicatief. Nu wij mannen nog.”

Dit is een artikel uit S-Plus Mag oktober-november-december 2022. Lees hier nog meer artikels.