door Jan Stel

Het miezert

door Jan Stel

27-06-2024

Het is vandaag 21 juni, de langste dag. De Zweden gaan op die dag helemaal uit hun bol en vieren feest tot diep in de volgende ochtend. Dat is het midzomerfeest of ‘midsommar’, de belangrijkste feestdag na Kerstmis. In het Hoge Noorden gaat de zon die dag niet onder, maar beweegt zich langs de verre horizon met een magisch kleurenspel. Op het prachtige en gewoonlijk rustige Oostzee-eiland Gotland met zijn mooie klifkusten waarin fossiele riffen te zien zijn, komen de toeristen aan. Zij wekken het eiland uit zijn winterslaap. Ze blijven tot de middeleeuwse feesten in augustus, bij het schilderachtige stadje Visby. Dan zie je woeste Vikingen, die ‘s ochtends zowaar nog aan de koffie zitten.

Het vorige jaar was een El Niño jaar, waardoor 2023 het warmste jaar ooit werd

21 juni, het begin van de zomer! Ik sta verwachtingsvol op, want gisteren kleurde de opkomede zon de Puurse horizon nog even prachtig rood. Vandaag niet. Het grauw van gisteren is blijven hangen in deze korte nacht. Buiten miezert het troosteloos. De vuilniszakken geven met hun zwarte kleur voor gemengd afval en de lichtblauwe kleur voor plastiek, de randen van het plein aan. Mijn overbuurman is voetbalfan. Op zijn balkon hangt de Belgische vlag aan zes kleurrijke wasknijpers over de glazen balustrade te wachten op een glansrijke overwinning van de Rode Duivels.

Elders is het warm

2023 was, met stip, het warmste jaar ooit. Dat komt door onze klimaatopwarming en een natuurverschijnsel in en boven de Stille Oceaan. Het kent drie verschillende fasen: een warme El Niño fase, een neutrale fase en een koude La Niña fase. Het vorige jaar was een El Niño jaar, waardoor 2023 het warmste jaar ooit werd. Toen mochten we even ‘genieten’ van wat het is om in een bijna 1,5oC opgewarmde wereld te leven. Gelukkig duurt het nog een paar jaar voor dat we ook met zijn allen hebben geregeld.

We missen het overzicht als we naar buiten kijken

Maar er gebeurt iets vreemds. Elke maand lezen we weer dat het de warmste maand ooit was. Zo was mei de warmste maand ooit, net als april, enz. Het zal me niet verbazen dat juni dat ook wordt. Toch klagen we, met de boeren en strandtenthouders voorop, over het troosteloze weer bij ons. Maar wij missen dan ook het totaal beeld. Dat krijgen we wanneer we naar de dagelijkse Klimaatverschuivingsindex of ‘Climate Shift Index’ kijken (zie onder).

Climate Shift Index van 21 juni 2024. Hitte golven op Groenland , in Afrika en de VS vallen op. Witte gebieden zijn plaatsen waar onvoldoende gegevens zijn om de afwijking van de normale temperatuur te meten. ©Climate Central.

Deze index laat zien hoe sterk de dagelijkse temperatuur op elke plek op aarde afwijkt door onze klimaatverandering. De index loopt van -5 (licht- tot donkergrijze kleuren) tot +5 (rode tot donkerrode kleur), die temperatuurafwijkingen aangeven als gevolg van onze klimaatopwarming. Negatieve afwijkingen, waarbij het kouder is dan normaal, komen steeds minder voor. Uit het overzicht van 21 juni blijkt dat het in veel gebieden op aarde veel warmer is dan normaal. Zo kun je in één keer zien wat de gevolgen zijn van onze manier van leven en onze uitstoot van broeikasgassen. De website waarop je al deze informatie kan vinden is: www.climatecentral.org.

Wat betekent zo’n plaatje?

Dat lezen we in de krantenkoppen of zien we op de TV en sociale media, waar ik niet zo gek op ben. Ik vind de sociale media vaak asociaal. Blijkbaar verliezen mensen al gauw hun remmingen en kramen allerlei onzin en wat erger is, onwaarheden en beledigingen uit.

Over de hittegolven boven Groenland hoor je niet zoveel. Maar ze hebben grote gevolgen voor de oceaan, die bijna 71 % van het aardoppervlakte beslaat en de motor van het klimaat is. Meer zoetwater in de Noord-Atlantische Oceaan kan de warme Golfstroom vertragen en veranderen. Daardoor verandert ook de atmosfeer en daarmee ons weer. En dat vernemen we elke dag. Bovendien stijgt de zeespiegel sneller en wordt de kans steeds groter dat Gent aan zee komt te liggen.

Bovendien stijgt de zeespiegel sneller en wordt de kans steeds groter dat Gent aan zee komt te liggen

De ongeziene hitte en bosbranden in Canada, en vooral in de VS, krijgen bij ons veel aandacht in de media. Bosbranden leveren immers altijd indrukwekkende beelden op van vluchtende mensen. Ze bedreigen zelfs het bekende Californische Dry Creek Valley wijngebied en de buitenwijken van de miljoenenstad Los Angeles. De rook van de honderden bosbranden in Mexico in de afgelopen maanden, zijn vanuit de ruimte te zien. De Pantanal, het grootste moerasgebied ter wereld in het hart van Zuid-Amerika, verbrandt, wat een ongekende natuurramp is, omdat een warmtekoepel het gebied teistert.

Het grootste deel van Afrika kleurt donkerrood op onze kaart. Dat is al een tijdje zo. Afrika wordt geplaagd door hittegolven die, volgens de in 2015 opgerichte World Weather Attribution, vooral het gevolg zijn van onze klimaatopwarming. Zonder onze uitstoot van broeikasgassen zou een groot deel van die hittegolven niet hebben plaats gevonden en zou de natuur en de mens niet zoveel schade hebben ondervonden.

Zo heeft Poetin zijn oorlog in Oekraïne, in de afgelopen twee jaar, gezorgd voor een extra grote uitstoot van 175 miljoen ton CO2

Toch gaan wij roekeloos door met het uitstoten van CO2 en het voeren van gruwelijke oorlogen die die uitstoot alleen maar vergoten. Zo heeft Poetin zijn oorlog in Oekraïne, in de afgelopen twee jaar, gezorgd voor een extra grote uitstoot van 175 miljoen ton CO2. Dat is bijna evenveel als die van België in 2021 en 2022. Oorlogen zijn een menselijk kwaad bij uitstek. Ze zijn helaas van alle tijden. Maar de huidige oorlogen zijn ook door hun uitstoot van broeikasgassen en ander vervuilende stoffen, een bedreiging voor de hele wereld. Ja, zelfs in België, waar de zon nog maar niet wil schijnen. Wat dat laatste betreft, zijn de voorspellingen voor de komende zomermaanden hoopgevend: warmer en minder regen.

Tekst: Jan Stel (Prof. em. Ocean Space and Human Activity, University Maastricht, the Netherlands)

Lees meer over

Regen is tijdelijk geleend oceaanwater

Sporen uit het verleden

Boer zoekt vrouw, Vrouwe Justitia

Regen is tijdelijk geleend oceaanwater

door Jan Stel

29-05-2024

Tegenwoordig ben je al blij als het eens een dag niet regent. Het lijkt wel of het weer helemaal op hol is geslagen. Zo’n acht maanden geleden verwelkomden we in de herfst nog de eerste regenbuien. Nu lopen de boeren weer over het weer te zeuren. De grote landbouwmachines, die we goed kennen van de demonstraties voor de geïndustrialiseerde landbouw, zakken weg in de modder. Het gevolg is dat de akkers en weilanden er maar troosteloos en verzopen bijliggen.

Elke uitstoot van broeikasgassen heeft grote mondiale gevolgen

Wandelen in de bossen is ook geen pretje. Regelmatig kom je plassen tegen die niet op de wandelkaart staan. Dat overkwam ons toen we een paar dagen de imposante en goed onderhouden Abdij van Averbode bezochten tijdens een korte vakantie in Laakdal. Die abdij is een mooi startpunt voor wandelroutes, waarbij je van het ene genummerde paaltje naar het andere loopt. Totdat een enorme plas onze weg versperde.

Alles hangt met elkaar samen

De titel van deze blog wijst er op, dat de regen die ons land zo kwistig besproeit en de watervoorraden heel langzaam weer wat aanvult, vanuit de oceaan komt. Dat weten we allemaal natuurlijk wel, maar we staan daar niet zo bij stil. Op school hebben we immers allemaal geleerd dat we dankzij de Warme Golfstroom in een gematigd en warmer klimaat leven dan in Canada.

Die Golfstroom wordt aangedreven door kleine verschillen in het zoutgehalte en de temperatuur in de oceaan. Het warme water van de Golfstroom koelt in de Noordelijke IJszee af en bevriest. Zo ontstaan daar de enorme, winterse zee-ijsvlakten. Door het bevriezen wordt het water eronder, zouter en zwaarder. Daarom zakt het bij Groenland in de diepzee. Uiteindelijk ontstaat zo een mondiale transportband die de warmte over de planeet verdeelt. Kleine verschillen hebben grote regionale en soms zelfs mondiale gevolgen.

Het gevolg is dat we nu in drie grote mondiale crises zitten: de klimaat-, biodiversiteits- en vervuilingscrisis

Dat is met onze klimaatverandering die in de afgelopen 75 jaar in een stroomversnelling is geraakt, ook het geval. Elke uitstoot van broeikasgassen heeft grote mondiale gevolgen. Dat zien we dagelijks op de TV of tijdens een wandeling in de natuur. De ene keer is het een zomer vol hittegolven, waarbij vele ouderen overlijden en de geïndustrialiseerde boeren klagen dat er niet genoeg water is om het land te besproeien. De andere keer blijft het maar regenen en klagen die boeren, dat ze hun velden niet kunnen bewerken door de modder. Met zijn allen staan we erbij en kijken we er naar. ‘Wat kunnen we doen?’ is echter de cruciale vraag.

Na de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog wilden we vrede en welvaart. Met de nodige wilskracht en enthousiasme hebben onze ouders daaraan hun bijdrage geleverd. Ik ben één van de naoorlogse geboortegolfkinderen. Wat men ons niet vertelde is dat die vooruitgang ten koste ging van onze leefomgeving. Multinationals hebben het steeds meer voor het zeggen en de politiek laat ons steeds meer in de steek. Het gevolg is dat we nu in drie grote mondiale crises zitten: de klimaat-, biodiversiteits- en vervuilingscrisis. Bovendien neemt de ongelijkheid voortdurend toe. De oplossing hiervan is de grootste uitdaging van deze eeuw. De discussie of klimaatregels haalbaar en betaalbaar zijn is allang achterhaald. Het is nu: pas je aan of betaal die steeds maar oplopende rekening èn zit op de blaren van het niets doen.

Europa is geen eiland

In mijn geboorteland is men de pedalen wat kwijt. Na een half jaar is men het eens over een regering, die je op zijn minst speciaal kan noemen. Ondertussen is men op zoek naar de mensen die het team moeten vormen. In Vlaanderen is de tijd aangebroken waarin iedereen zich te buiten gaat in het presenteren van mooie dingen voor de mensen. Hierbij neemt men wellicht aan dat we alweer vergeten zijn wat men ons enige jaren geleden beloofde. Maar wie gelooft er nu nog in sprookjes?

De Europese Green Deal is meer dan alleen het klimaat en energie. Het betreft een volledige verandering van onze maatschappij voor een leefbare en goede toekomst

Het lijkt er op dat Europa ook een beetje op zijn kop aan het staan is. De weg naar een duurzame maatschappij door de Green Deal is lang en complex, terwijl de urgentie alleen maar toeneemt. De besluitvorming komt regelmatig wat verward over. Een ruk naar rechts hangt in de lucht, zeggen de experts. Deels komt dat door maatschappelijke onrust rondom beslissingen over de CO2-uitstoot van de industrie, de boeren, enz., die genomen moeten worden, maar moeilijk zijn omdat het een stevige verandering van het oude beleid is. In verkiezingstijd willen onze gekozen volksvertegenwoordigers, de politici dus, geen onrust. De toegevingen zijn dan ook niet van de lucht.

Evenals regen tijdelijk is geleend van de oceaan, is onze welvaart tijdelijk geleend van de natuur. Wanneer je de natuur vernielt raak je ook je welvaart en voortbestaan grotendeels kwijt.

China is de grootste CO2-uitstoter ter wereld. De bijdragen aan de mondiale uitstoot is maar liefst 31 %. Dat is ruim twee keer zoveel als de VS (14 %) en bijna vier keer zoveel als de EU (8 %). Als we deze uitstoot per persoon bekijken krijgen we een wat genuanceerder beeld. Een Chinees stoot 8 ton CO2 per jaar uit; een Belg 8,2 ton, een Europeaan 6 ton en een wereldburger 4,7 ton. Tegelijkertijd zien we dat zowel de VS als China de uitdaging van de overgang naar de toekomstige, meer duurzame maatschappij stevig oppakken, terwijl we in Europa discussiëren of de Green Deal niet wat minder kan. Als we dat doen worden we weer een speelbal van de twee andere grootmachten en zal onze oude economie ook gaan haperen. Kies toch voor een stap vooruit, voor onze nieuwe toekomst.

De Europese Green Deal is meer dan alleen het klimaat en energie. Het betreft een volledige verandering van onze maatschappij voor een leefbare en goede toekomst. Het gaat over onze veiligheid, onze democratie, die ondermijnd wordt door opportunisten zoals de Hongaarse premier Victor Orbán, het gaat over grondstoffen voor de circulaire economie, over investeringen in nieuwe technologie en de nieuwe industrie. Het gaat dus over onze duurzame toekomst en die van onze kleinkinderen en hun kinderen. Alleen al daarom zou iedereen moeten stemmen bij de komende Europese verkiezingen. En denk daarbij dan ook aan uw kleinkinderen en hun toekomst.

Foto en tekst: Jan Stel (Prof. em. Ocean Space and Human Activity, University Maastricht, the Netherlands)

Lees meer over

Sporen uit het verleden

Boer zoekt vrouw, Vrouwe Justitia

Apenstreken: lachen is gezond

Sporen uit het verleden

door Jan Stel

30-04-2024

Een maand geleden liet de Archeologische Dienst van de Stad Antwerpen weten dat ze de restanten van een unieke, Britse spoorwegwagon hadden gevonden. Bij opgravingen aan het Noordkasteel, waar een belangrijk knooppunt van de nieuwe Oosterweelverbinding komt, stuitte men op een donkerbruine doos. Zoals het archeologen betaamt, werd die zorgvuldig met de schop uitgegraven.

Hierbij werd al snel duidelijk dat het om één van de eerste, houten containers van de beroemde Britse LNER, de London & North Eastern Railway, gaat. In 2023 bestond dit bedrijf 100 jaar.

Bij opgravingen aan het Noordkasteel stuitte men op een donkerbruine doos.

Deze containers waren gemaakt van goedkoop hout. Hun levensduur was ongeveer 5 jaar, waarna er een nieuwe voor in de plaats zou komen. Het waren dus wergwerpcontainers. Een ontwikkeling die nu hopelijk zijn hoogtepunt heeft bereikt in alle wegwerpartikelen in onze verkwistende welvaartmaatschappij. Wegwerpplastic ligt hierbij aan kop. Jaarlijks storten we één vuilniswagen met plastiekafval per minuut in de oceaan, die daar ziek van wordt.

Maar hoe die container in Antwerpen is terecht gekomen is voorlopig nog een raadsel. Als ik er wat op los fantaseer, dan is die container gebruikt om Britse spullen voor de Wereldtentoonstelling in 1930, naar Antwerpen te verschepen. We zaten toen in het Interbellum, de tijd van de wilde jaren 1920 en 1930 en het hoogtepunt van de koloniaal-patriottistische propaganda. Het Antwerpse deel van die tentoonstelling ging over de zeevaart, de koloniën en de Vlaamse kunst. In Luik, de industriestad bij uitstek, lag de nadruk op de ‘zegeningen’ van de industrie en de techniek.

Jaarlijks storten we één vuilniswagen met plastiekafval per minuut in de oceaan, die daar ziek van wordt.

Hoe dan ook belandde de container uiteindelijk bij het Noordkasteel, dat werd omgebouwd tot een recreatieoord. Hier verdween het, vol met zand, een kleine eeuw uit het zicht, tot dat het in de weg lag voor het geruchtmakende Oosterweelproject. Dit project van € 7 miljard laat sporen na in het landschap, in de politiek en de geschiedenis van Vlaanderen.

Terug in de tijd

Archeologisch onderzoek is verplicht bij het Oosterweelproject. Het is dan ook ingepland. Dit soort onderzoek is eigenlijk een reis terug in de tijd. Hoe dieper je graaft, hoe ouder de grondlagen zijn. Antwerpen is met zijn eeuwenoude haven een interessante plek. Er wordt veel gegraven voor de vele nieuwe dokken van de steeds groter wordende haven. Zo moest Oosterweel, het laagstgelegen dorpje van België, plaats maken voor de Antwerpse petroleumdokken.

De Antwerpse haven is een enorm slokop wat gebiedsuitbreidingen betreft. En dat levert steeds weer nieuwe historische informatie op. In 2002 vond men, bij graafwerkzaamheden aan het Deurganckdok in Doel, toevallig de wrakstukken van een goed bewaarde kogge. Een graafmachine had er per ongeluk een stevige hap uit genomen. De Doelse kogge was rond 1325 gebouwd, middenin in een natuurlijke klimaatverandering, van warmere naar koudere tijden. Het is gezonken in een zijarm van de Schelde en zat veilig opgeborgen onder een metersdikke laag vette Wase klei. Hierdoor ging het hout niet rotten. De Doelse kogge is een pronkjuweel van ons maritieme erfgoed.

Door het archeologisch onderzoek binnen het Oosterweelproject gaan we duizenden jaren terug in de tijd.

Door het archeologisch onderzoek binnen het Oosterweelproject gaan we duizenden jaren terug in de tijd. Terug naar snelle zeespiegelstijgingen omdat het landijs, waarvan de Groenlandse ijskap een restant is, smolt. Terug naar grote meanderende rivieren van toen waar jagers-verzamelaars-vissers langs de Schelde leefden. Op de website van het Oosterweelproject wordt er de nodige aandacht aan gegeven. Hopelijk komt er eens een mooie tentoonstelling over. De Vlaming is immers nieuwsgierig naar zijn geschiedenis en weet dat hier eens Neanderthalers, onze neven, rondliepen.

Klimaatveranderingen zijn normaal, maar de onze niet

Overal in de Vlaamse en Belgische bodem en vooral in het gesteente van de Belgische Ardennen, kun je de sporen van klimaatverandering zien. Je moet echter wel leren hoe je dat doet, hoe je de geschiedenis in de bodem en in gesteenten kunt leren lezen. Dat kunnen de archeologen van het Oosterweelproject met behulp van de sporen van menselijke activiteiten die ze in de bodem vinden. Dat kunnen onze geologen en paleontologen ook met de geschiedenis in het gesteentelagen en de fossielen erin. Het is boeiend werk. Het levert vaak verassende inzichten op. Zo weten we dat in die miljarden jaren oude geschiedenis van de planeet, klimaatverandering normaal is.

Overal in de Vlaamse en Belgische bodem en vooral in het gesteente van de Belgische Ardennen, kun je de sporen van klimaatverandering zien.

Onze klimaatverandering is echter andere koek. Sinds de Britse industriële revolutie uit het midden van de 18de eeuw, hebben we van alles uitgevonden. De stoommachine veroverde de wereld met stoomschepen en prachtige stoomlocomotieven. België was het eerste land in Europa dat die nieuwe technologie naar het Europese continent haalde. De keerzijde van die voortuitgang was en is een ongekende en gigantische vervuiling van onze leefomgeving. Het PFAS-schandaal is hiervan een treffend voorbeeld. Andere voorbeelden zijn: de CO2-vervuiling door de fossiele industrie en de vervuiling door kunstmest en pesticiden van de geïndustrialiseerde landbouw en voedingsketens. Hierdoor hebben we onze eigen, bijzonder snelle, klimaatverandering veroorzaakt. Dat is stom.

Voor het eerst in onze geschiedenis, staan we op een kruispunt: blijven we zo doorgaan of zetten we volop in op de overgang naar een duurzame wereld. Een wereld waarin we wel rekening houden met de gezondheid van de natuur. Een wereld waarin we weer erkennen dat wij slechts een onderdeeltje van die natuur zijn. Niets minder en niets meer.

Lees meer over

Apenstreken: lachen is gezond

Boer zoekt vrouw, Vrouwe Justitia

Stille Nacht

Boer zoekt vrouw, Vrouwe Justitia

door Jan Stel

18-03-2024

Wie kent het uit Engeland overgewaaide dating en reality programma Boer zoek vrouw, niet? Ik, zegt de auteur. Hoe schrijf je over een programma dat je nog nooit hebt gezien, is uiteraard direct je terechte vraag. Daar hebben we het internet voor. Je hoeft alleen maar te weten dat zoiets bestaat en je valt van de ene verbazing in de andere. Het programma over deze boeren en soms boerinnen, blijkt al decennia in vele landen erg populair te zijn. Wil je meer weten? Kijk op het internet.

Mocht je het ooit gezien hebben dan weet je dat de boer eerst mag kiezen uit een stortvloed van brieven. Dan begint de selectie. Een drietal vrouwen wordt uiteindelijk op zijn boerderij uitgenodigd. Aan het einde stapt hij met de winnares, of winnaar in het geval van een boerin, in het huwelijksbootje. Partnerkeuze breed uitgemeten op het scherm. En ja hoor, het gaat ook wel eens mis. Een krantenkop uit 2019 luidt zowaar: ’Boer Zoekt Vrouw-stel Gijsbert en zijn Friese Femke uit elkaar’. Na negen jaar en drie kinderen was de rek eruit. Op naar het volgende programma.

Bioboer Hugues Falys

De boerenprotesten zijn niet van de lucht en leggen regelmatig delen van het land plat. Het is zonder meer juist dat de boeren in het algemeen te weinig verdienen met hun werk. Dat is niet eerlijk. Ze verdienen beter, veel beter. Maar het is niet waar dat wij zonder hen in deze geglobaliseerde wereld geen eten meer hebben. Het probleem is juist dat we ons voedsel van hot naar her verslepen, terwijl we kwistig zijn met duur kunstmest en pesticiden en de kostbare tractoren dure fossiele brandstoffen slurpen. Dat is de paradox van de Europese geïndustrialiseerde landbouw, waarbij de schade aan de natuur en de mens niet wordt meegenomen. En dat is precies wat de bioboer Hugues Falys in het Henegouwse Bois-de-Lessines, niet doet.

Hugues Falys is al bijna dertig jaar een koploper binnen de duurzaamheidstransitie in de landbouw

Hij is al bijna dertig jaar een koploper binnen de duurzaamheidstransitie in de landbouw. Een pionier in de agro ecologie, waarin een holistische benadering die duurzame landbouw ondersteunt en tegelijkertijd voor een robuust beheer van het milieu zorgt. Hij houdt rekening met de ecosysteemdiensten die de natuur gratis levert en richt zich op de korte keten, met een winkeltje aan huis. Hij houdt een honderdtal robuuste roomkleurige Charolais koeien, één van de oudste en grootste vleesrassen ter wereld, voor de vleesproductie. Het ras komt oorspronkelijk uit Saône-et Loire, het land van Nievré in de Bourgogne streek. De dieren lopen zoveel mogelijk in de weide. Ze worden gevoed met gras. Daarnaast teelt bioboer Falys verschillende gewassen, zoals granen, eiwitgewassen waaronder luzerne en klaver voor zijn mooie koeien en groenten.

TotalEnergies

De Charolais koeien zijn de kern van zijn bedrijf. Binnenkort kunnen ze weer uit de stal om te grazen in de weide. Nu is het nog te nat. Dat is één van de vele gevolgen van onze klimaatverandering door het uitbundig gebruik van fossiele brandstoffen. Seizoensvoorspellingen laten zien dat de regen nog wel een tijdje doorgaat. Ook blijven de temperaturen maar stijgen. 2023 was weer het warmste jaar ooit. De kans is groot dat het dit jaar nog warmer wordt. Zo maken we weer kennis met een wereld waarin de gemiddelde temperatuur steeds boven 1,5 °C opwarming, de ondergrens van het Akkoord van Parijs, zal liggen. Iedereen ondergaat de gevolgen van onze klimaatcrisis.

Bioboer Hugues Falys vindt dat TotalEnergies medeverantwoordelijk is aan de schade die hij leidt

Bioboer Hugues Falys pikt het niet langer en klaagt één van de raddraaiers die dit veroorzaken aan: energiereus TotalEnergies. Terecht vindt hij, dat zij medeverantwoordelijk zijn aan de schade die hij leidt. Op woensdag 13 maart dienden zijn advocaten een klacht in tegen dit bedrijf, dat gewoon doorgaat met zijn schadelijke activiteiten, bij de rechtbank van koophandel in Doornik. Het bedrijf moet wereldwijd stoppen met het investeren in nieuwe projecten rond fossiele brandstoffen. De uitstoot van broeikasgassen moet tegen 2030 met meer dan 60 % zijn gedaald en er moet veel minder gas en olie worden gewonnen.

De boer is altijd de …

Ik ben een fan van de Nederlandse boerenrockgroep Normaal uit 1974. Ze zingen in een lokaal dialect, het Achterhoeks. Dit tot grote ontsteltenis van mijn Vlaamse vrouw en dito buren. Zo nu en dan dendert Hendrik Haverkamp, Oerend Hard en Ik bun moar een eenvoudige boerenlul uit de luidsprekers van mijn PC.

Als prettige aanpassing aan het Vlaamse land, ben ik ook al heel lang fan van Urbanus met zijn Belastingcontroleur, De Aarde en De Werels is om zeep, die verassend actueel zijn. Urbanus maakt al vroeg een onderscheid tussen de aarde die zichzelf wel redt, en onze wereld die we naar de knoppen helpen. Het refrein van De Wereld is om zeep is veelzeggend:

De wereld is om zeep, er gebeuren rare dingen rondom mij.
Helemaal om zeep en het laatste oordeel kan niet ver meer zijn.

Toch hebben we dit nog steeds vooral zelf in de hand. Onze wereld is niet om zeep en zwijg maar over het zogenaamde laatste oordeel. Onze, jouw grote kans ligt de komende maanden in de stemhokjes. Jouw keuze bepaalt de toekomst van onze wereld en je kleinkinderen die daarin leven.

Grootouders voor het Klimaat
Grootouders voor het Klimaat is een onafhankelijke beweging van sociaal betrokken senioren die streven naar een leefbare wereld voor toekomstige generaties. Ze sensibiliseren leeftijdsgenoten en anderen om dringende en doortastende actie te ondernemen voor klimaatbeleid. Klik hier voor meer informatie.

Wil je meer lezen over de Agro-ecologische boer Hugues Falys versus TotalEnergies? Klik hier.

Lees meer over

Apenstreken: lachen is gezond

Verloren maandag

Stille Nacht

Apenstreken: lachen is gezond

door Jan Stel

27-02-2024

aap — *Jonge orang-oetan trekt aan de haren van zijn moeder. ©BOS Foundation BPI*

U kent het vast wel. Een kind kondigt zich aan. Als ouders sla je aan het werk. Kinderkamer inrichten, afspraken maken rondom de bevalling en leuke speeltjes kopen. De hele familie doet mee. De speeltjes moeten natuurlijk wel educatief verantwoord en veilig zijn. Zoon of dochter is gearriveerd. Iedereen komt die wolk van een baby bewonderen. Al gauw wordt er geknuffeld, liefkozende woordjes gezegd en gekke bekken getrokken voor elk lachje van de nieuwe, kleine wereldburger.

Lachen is communicatie zonder dat je spreekt

Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken, maar dat weet u natuurlijk al lang, dat lachen gezond is. Lachen is communicatie zonder dat je spreekt. Dat weten baby’s ook al. Wij lachen, op die enkele zeurpiet van een buurvrouw na dan, wat af in ons leven. Humor helpt je door het leven, het relativeert. En dat is wat onze allerkleinsten al vanaf de eerste maanden in de gaten hebben. Ze laten u gekke bekken trekken en vreemde stemmetjes gebruiken, ze trekken aan uw haren of knijpen in uw neus en ze hebben plezier.

‘Kiekeboe’ roept de peuter. Je schrikt je rot en schiet in de lach. Humor is heel oud: 13 miljoen jaar!
Baby’s jonger dan één jaar beleven vooral plezier aan de reacties van andere mensen. Ze hebben dat nodig om hun cognitieve vaardigheden te ontwikkelen. We hebben het dan over functies als het geheugen, leervermogen, taalgebruik en het kunnen begrijpen en uitvoeren van complexe dagelijkse handelingen. Hierbij valt te denken aan psychische processen die te maken hebben met begrip, kennis, herinneringen, problemen oplossen en informatieverwerking. Dat is allemaal cruciaal voor het verdere leven. Maar waar komen die reacties bij baby’s vandaan? Dat is nu onderzocht en levert verrassende resultaten op. We hebben dat van onze verre voorouders; van de apen.

Apenstreken
De dierentuin is een geliefkoosde plek voor jonge ouders om met hun kroost te bezoeken. Apen zijn, naast leeuwen, ijsberen, koddige pinguïns en zeezoogdieren zoals orka’s en zeehonden, geliefd bij het publiek. Ik weet niet hoe zij over ons denken. Maar dat is nu ook volop in onderzoek. We kunnen ons wel eens rotschrikken als we de komende jaren de taal van de dieren beginnen te ontsluieren. Vissen zullen wel echt de pest aan ons hebben. En kreeften en mosselen zien vermoedelijk ons liever op hun bord, dan andersom.

We kunnen ons wel eens rotschrikken als we de komende jaren de taal van de dieren beginnen te ontsluieren

Kreeften en mosselen zien vermoedelijk ons liever op hun bord, dan andersom.
Iedereen weet ondertussen dat wij met de apen tot dezelfde biologische groep behoren. Dat zijn de primaten, ook wel opperdieren genoemd. De allerbelangrijkste opperdieren zijn de mensen. Er zijn tientallen soorten geweest in de afgelopen miljoenen jaren. Met sommigen deelden we, hopelijk met veel plezier, het bed. Dat blijkt uit onze genen. Maar nu staan wij, Homo sapiens, de zelfbenoemde ‘slimme mens’, er helemaal alleen voor. Als wij er door onze planetaire crises niet meer zijn, dan is de mens uitgestorven. Dan zijn we een fossiel voor de toekomst, evenals de dino-botten.

Die overeenkomsten met apen gaat verder dan we vaak denken. Het baanbrekende onderzoek van Jane Goodall in de jaren 1960 aan de oevers van Tanganyikameer, over het gedrag van chimpansees, maakte dat duidelijk. Door haar onderzoek weten we dat de jongen oudere chimpansees, die een middagdutje doen, stoorden door ze speels te bespringen, te bijten en aan hun haren te trekken. Dat speelse plagen is nu voor het eerst systematisch onderzocht bij orang-oetans, chimpansees, bonobo's en gorilla's in de dierentuinen van San Diego en Leipzig.

Grapjes maken blijkt een oeroud gedrag van deze primaten te zijn

Grapjes maken blijkt een oeroud gedrag van deze primaten te zijn. Omdat deze vier mensapen speelse plagerijen laten zien, is het waarschijnlijk dat de humor ten minste 13 miljoen jaar geleden ontstond. Dat is 11 miljoen jaar voordat onze eerste voorouders de aarde gingen verkennen. U begrijpt het al: aprilgrappen hebben een lange geschiedenis. De onderzoekers vonden zelfs 18 verschillende typen van humor bij deze apen. Ze geven elkaar klappen op de schouders, trekken aan de haren van ouderen enz.

Sociale vaardigheden
Wij zijn evenals apen, dieren die in groepen leven. Dat vereist sociale vaardigheden, die je maar beter zo vroeg mogelijk leert. Speels plagen bij mensen gebeurt dan ook al heel vroeg. Bij baby’s ontstaat dit plaaggedag al voordat ze een woord kunnen zeggen. Ze doen dat bijvoorbeeld door hun ouders voorwerpen aan te bieden en terug te trekken. Door sociale regels te overtreden en de activiteiten van anderen te verstoren. Dat doen babyapen ook, weten we nu.

Door dit soort onderzoek kunnen we beter begrijpen hoe andere diersoorten de wereld zien en wat ze grappig vinden of niet. Speels plagen verschilt van ander spelgedrag, waarbij apen en mensen spelletjes met elkaar spelen. Met elkaar spelen is wederkerig, wat speels plagen juist niet is. De reactie op het speels plagen levert informatie op over de sociale regels en de hiërarchie binnen de groep. Dat is belangrijk om te overleven. Of de huidige sociale media in die categorie vallen is zeer de vraag. In elk geval bekijkt u het gedrag van uw kleinkind nu met andere ogen.

Lees meer over

Verloren maandag

Het Dubai Circus

Stille Nacht

Verloren maandag

door Jan Stel

25-01-2024

Is een oude traditie die in de provincie Antwerpen enthousiast in stand wordt gehouden. Ik maakte er kennis mee toen ik, bijna twintig jaar geleden, bij mijn vrouw introk in haar piepklein, maar o zo gezellig appartement in Puurs. Het dorp waar ze bijna haar hele leven heeft gewoond. Het dorp waar de mensen tot buiten in de rij staan bij onze vriendelijke, ambachtelijke A&B kwaliteitsbakker, om worstenbroodjes of wit besuikerde appelbollen te kopen.

Hoe de verloren maandag traditie is ontstaan, blijft verborgen in de nevelen van de middeleeuwse geschiedenis. In onze streken komen we het begrip, in 1281, al tegen in de werken van de abt Gilles Li Muisit (1572-1352) van de voormalige Sint-Maartensabdij in Doornik.

De belangrijkste verklaringen voor de verloren maandag komen er allemaal op neer dat er die dag niet werd gewerkt

De belangrijkste verklaringen voor de verloren maandag komen er allemaal op neer dat er die dag niet werd gewerkt. Een verloren dag voor de baas. Dat was zo bij ambtenaren die dan hun eed aflegden, bij het voorlezen van gildeboeken, over de rechten en plichten van de ambachtslui of bij havenarbeiders die op kosten van de baas mochten drinken.

Allemaal kregen ze iets te eten aangeboden, wat uiteraard niet te veel mocht kosten. Dat is ons worstenbroodje. Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde een slimme bakker en beenhouwer, de huidige versie. Dot broodje is geschikt voor de massa productie en consumptie. Dat is het geïndustrialiseerd worstenbroodje, die je bij onze ambachtelijke bakker uiteraard niet kunt kopen.

Verloren vervoer

Ik neem zoveel mogelijk het openbaar vervoer. Voor ouderen hanteert de Vlaamse overheid nog steeds een aantrekkelijk tarief om het toch al lage pensioen aan te vullen. Je kunt het in een dromerige bui vergelijken met de riante tarieven voor bedrijfswagens. Maar ja, eens op pensioen ben je min af meer afgedankt door onze overheid. Behalve bij de belastingdienst, waar Urbanus ook al zo bang voor was in zijn lied over de Belastingcontroleur.

In Puurs moet je over een klimbrevet beschikken om in de trein te komen. Dat lukt me nog steeds, maar het wordt wel moeilijker. In Antwerpen gaat dat allemaal veel vlotter. De trein is altijd een verrassing. Gaat hij wel of gaat hij niet? Bij De Lijn zijn ze ook gek geworden: we zijn ineens ruim 3200 haltes kwijt.

Verloren voorwerpen

In mijn trein vond ik onlangs een paar mooie, zwarte, warme handschoenen. Dat kwam wel goed uit want het was koud. Ik heb ze laten liggen voor de eerlijke vinder. In de krant liet de NMBS onlangs weten dat er vorig jaar bijna 39.000 voorwerpen in de trein waren verloren of vergeten.

Bij De Lijn zijn ze ook gek geworden: we zijn ineens ruim 3200 haltes kwijt

Dat je wel eens je paraplu vergeet, kan ik nog begrijpen. Maar je fiets, laptop, viool of gitaar, dat gaat er bij mij niet in. Opvallend vond men dat het aantal slaapapneu toestellen toeneemt. Dat wijst erop dat we ouder en vergeetachtiger worden. Ruim 20 % van de bevolking is ouder dan 65 jaar en maakt steeds meer gebruik van het openbaar vervoer.

Vlaanderen staat op kop als het om recycling gaat. Toch produceren we volgens OVAM in 2022 ruim 544 kilo afval per persoon. Vooral het vervelende zwerfafval en het idiote sluikstorten is een groot probleem. In 2021 ging het om ruim 46 miljoen kilo. Het opruimen ervan kost ook miljoenen. Het is hoogtijd dat de verpakkingsindustrie en vooral de overheid maatregelen neemt.

Nog erger is de vervuiling van de lucht, het land en de zee door de industrie, het vervoer, en in het algemeen onze manier van leven. Die hebben geleid tot onze klimaatverandering, het verlies van biodiversiteit en een ongekende chemische vervuiling door gifstoffen en plastic van de zee. En dat komt allemaal als een boemerang bij ons terug. We gaan er gewoon (eerder) aan dood.

Verloren toekomst

‘Je bent jong en je wilt wat’ is een slogan, waarmee in mijn jeugd, de omroeporganisatie Veronica zich in 1975 profileerde. Hiermee probeerden ze de jonge mensen van 13 tot 34 jaar aan zich te binden. En dat is goed gelukt. Het begrip bestaat nog steeds. Het wijst op het enthousiasme en de dynamiek van de jeugd en hun verwachtingen voor de toekomst. Het is even geleden, maar ook wij – de senioren en grootouders van nu – hebben dat enthousiasme ondervonden.

Ik wil dat we de klimaatcrisis met zijn snelle zeespiegelstijging en de snel veranderende seizoenen, serieus nemen

Op dit moment lees ik het boekje van Jantijn Anema en Hannah Prins Je bent jong en je wilt wat toekomst. Ik schrijf er een recensie over. Het is, zoals ook op het titelblad staat ‘een redelijk radicaal verhaal’. Het kan zijn dat u ervan gruwt alleen, omdat ze zich inzetten voor Extinction Rebellion, die een Nederlandse snelweg in Den Haag regelmatig bezetten. Zij willen evenals zo veel andere jongeren een meer duurzame en dus andere wereld, waarin de jeugd ook een toekomst heeft.

Ik deel hun mening en ben van plan hen op zijn minst in de stemhokjes van dit jaar, te steunen. Ik wil dat mijn kleinkinderen een toekomst hebben en geen klimaatvluchteling in eigen land worden. Ik wil dat we de klimaatcrisis met zijn snelle zeespiegelstijging en de snel veranderende seizoenen, serieus nemen. Of moeten we wachten tot Puurs een eilandje is en Gent eindelijk aan zee ligt?

Foto: Door Druyts.t - Eigen werk, CC BY-SA 3.0, wikipedia

Lees meer over

Het Dubai Circus

Zot in de peperplantknop?

Stille Nacht

door Jan Stel

18-12-2023

De kerstdagen staan weer voor de deur. Onze plastieken kerstboom is weer even tevoorschijn gehaald uit de kelder en staat, met LED-lampjes als glimwormen, te glimmen in de koude woonkamer. We bezuinigen op de verwarming. In onze Sint-Pieterskerk is er een uitvoering van het plaatselijke koor. Daarna volgt op Kerstavond de Kerstnachtdienst met een drankje na afloop. Het dorp is feestelijk verlicht. De kerstperiode is een tijd van bezinning, van weemoed, van verlies en van hoop.

Stille Nacht, Heilige Nacht

Wij zijn niet religieus. Overal heeft de ontkerkelijking toegeslagen. Toch lopen mij de rillingen over de rug bij die mooie kerstliedje uit 1818. Het werd door de Oostenrijker Franz Xaver Gruber in het Duits gecomponeerd. In 2011 werd het populaire en in vele talen vertaalde kerstliedje, door UNESCO uitgeroepen als cultureel erfgoed. Voor mij is het bij uitstek een lied van hoop in een letterlijk, maar nu ook weer figuurlijk, donkere tijd.

Bizar is het verhaal over Duitse en Britse, Franse en Belgische soldaten die een kleine eeuw later op kerstavond uit de loopgraven van het drassige Vlaamse land kropen om samen in het niemandsland kerstliederen te zingen. Heel even was het Alle Menschen werden Brüder, uit de negende symfonie van Beethoven. De gezongen tekst is het gedicht Ode an die Freude (Ode aan de vreugde) van Friedrich Schiller (1759-1805). Het schetst het beeld van een ideale wereld, waarin alle mensen als broeders samenleven. Het is sinds 1985 het officiële volkslied van de Europese Unie.

Even was men weer een mens, even zwegen de wapens

Wellicht zongen ze ook Stille Nacht/Silent Night/Douce Nuit. Even was de rauwe realiteit van de door groepsgedrag en ideologie gedreven krankzinnige oorlog vergeten. Even was men weer een mens. Even zwegen de wapens. Daarna begon de slachting weer…

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de oudste signalen van ’echte’ oorlogen uit het Sudan van ruim 8000 jaren geleden komen. Ook nu zijn daar oorlogen, evenals in Oekraïne, in het dichtbevolkte Gaza enz. Waarom leren we de boodschap van de Stille Nacht niet?

Stille lente

Silent Spring is de titel van het beroemde boek van de Amerikaanse biologe Rachel Carson, dat in 1962 werd gepubliceerd. De Nederlandse vertaling van het boek was even aansprekend: Dode Lente. Zij waarschuwde voor de nadelige milieueffecten van het snel toenemende gebruik van pesticiden. Ze beschuldigde de chemische industrie ervan de waarheid niet te vertellen. Haar boek was ook een aanklacht tegen de op winst beluste multinationals van nu. Ondertussen kennen we de verkooppraatjes van de kankerverwekkende tabaksindustrie en de fossiele brandstoffen industrie, die zowaar ONZE klimaatverandering heeft veroorzaakt.

In mijn vorige blog had ik het over Het Dubai Circus. Ik verwachtte er niet veel van met al die oliebaronnen aan het stuur. Hun wereld staat, evenals die van keizer Frans Jozef I aan het begin van de Eerste Wereldoorlog, zover af van onze werkelijkheid.

Rachel Carson had gelijk. Onze lente is veel stiller dan die van mijn ouders en grootouders. Dat blijkt uit wetenschappelijk onderzoek uit 2021. De biodiversiteit is sterk afgenomen en zal dat blijven doen. De natuur verarmt door ons en met ons. De natuur verstilt, terwijl de menselijke activiteiten en het menselijke lawaai alleen maar toeneemt, oorverdovend wordt, zoals het gebulder van kanonnen.

Stille hoop voor onze kleinkinderen

Dat Inuits, honderden woorden voor sneeuw kennen is een fabeltje. Toch hebben ze zich heel goed aan het koude Noordpoolgebied aangepast, evenals de Yanomami indianen dat hebben gedaan aan het Amazone oerwoud. Bizar is dat wij met elke hamburger die we eten hun leefgebied vernietigen. Toch verdwijnen de hamburgertenten niet; het Noordpoolijs en de oerwouden wel.

Toch verdwijnen de hamburgertenten niet; het Noordpoolijs en de oerwouden wel

Rond deze tijd, 24 jaar geleden, zat ik op het Antarctisch Schiereiland op een rots te kijken naar een baai met ijsbergen en pinguïns, die als balletjes over het wateroppervlak schoten. De vele tinten van de blauwe kleuren van die ijsbergen zal ik nooit vergeten. Gefascineerd genoot ik van het geluid van deze ‘stille’ bevroren wereld, tot de intense kou door mijn poolkleding begon te dringen.

Hoe komt het toch dat wij in de afgelopen halve eeuw zo vervreemd zijn geraakt van de natuur waar we slechts een miniem, maar met onze technologie zeer gevaarlijk, onderdeel van zijn. Het verval van de natuur om ons heen gaat steeds sneller, de natuur wordt steeds stiller. Onze klimaatverandering heeft van 2023 weer een record jaar gemaakt en het volgend jaar zal dat zeker weer zo zijn.

Toch is er in deze donkere dagen voor de Kerst HOOP. In Dubai op de COP28 zijn er onverwachte kantelingen gekomen. Hierdoor is de kans op een goede en rechtvaardige toekomst voor onze kleinkinderen, voor de komende generaties mogelijk, als we willen. Dat willen zal zich moeten vertalen in het maken van keuzes bij de verkiezingen in het komende jaar.

Als uw oude, kers(t)verse blogger wens ik u fijne feestdagen en een voorspoedig 2024.

Door Jan Stel, ambassadeur Grootouders voor het Klimaat

Lees meer over

Het Dubai Circus

Zot in de peperplantknop?

Hittegolf in september

Het Dubai Circus

door Jan Stel

21-11-2023

De volgende klimaatconferentie wordt in Dubai georganiseerd. Die klimaatconferenties worden ook COP’s genoemd, wat niets te maken heeft met de koppijn na een iets te gezellig feest. Alhoewel, als je bezorgd bent over de toekomst van je kleinkinderen en daarmee over onze klimaatcrisis, kun je er wel koppijn van krijgen. Het schiet niet op.

Acht jaar geleden applaudisseerden de deelnemers wild enthousiast voor zichzelf op zo’n COP. Ze hadden het hoopvolle akkoord van Parijs op 12 december 2015 afgesloten. Samen beloofden ze de grootste, mondiale bedreiging van de mensheid aan te pakken. Samen zouden ze de door ons veroorzaakte klimaatopwarming onder de 2°C houden, en bij voorkeur onder 1,5°C. Op oudjaarsavond heb ik er een glaasje champagne op gedronken.

Dubai is in trek

Wanneer je, volgens de reisbureaus, aan Dubai denkt krijg je Ali Baba-achtige visioenen van superluxe hotels, prachtige zwembaden met ingevoerd tropisch fruit op de tafeltjes. Dan zijn er de gigantische winkelcentra die azen op je credit kaart. Belgische en Nederlandse baggeraars hebben zowaar twee palmeilanden met goudgele stranden aangelegd in de Perzische Golf.

In het Atlantis Hotel logeerde vanaf 2008 een vier meter lange walvishaai in het aquarium in de lobby van het hotel. Ze noemden hem Sammy. Het dier werd al gauw een toeristische attractie. Volgens de reclamejongens had het hotel de zieke, jonge en beschermde walvishaai uit de oceaan 'gered' om het een goede verzorging in het immense aquarium te geven. Dierenactivisten geloofden er niets van. Twee jaar later kreeg de haai weer zijn vrijheid.

De oliedollars hebben de Golfstaten veranderd in luxe paradijzen, waarin het ene na het andere prestigieuze project wordt gerealiseerd. Zo staat in Dubai het hoogste gebouw ter wereld, de 828 meter hoge Burj Khalifa met het grootste winkelcentrum én het grootste aquarium ter wereld.

Het enige 7-sterrenhotel ter wereld: Burj al Arab, wat Arabische Toren betekent, staat ook in Dubai. In 2022 gingen 14,3 miljoen toeristen naar Dubai. Naast olie en gas is het land ook een stevige producent van CO2, waardoor het er daar ook steeds warmer wordt. En zo graaf je jouw eigen graf.

Oliebazen aan het roer?

Binnen de Verenigde Naties is het gastland dat een klimaatconferentie organiseert verantwoordelijk voor het benoemen van de voorzitter. In de Verenigde Arabische Emiraten, waarvan Dubai er één is, werd er gekozen voor dr. Sultan Ahmed Al Jabar. De man is groot geworden in de nationale olie-industrie. Dat is onaanvaardbaar voor de internationale klimaatbeweging. De olie-en gasindustrie heeft in de afgelopen halve eeuw de wereld bewust naar een klimaatcrisis geleid. Big Oil kiest voor winstbejag ten koste van de toekomst van de wereldbevolking.

De Europese Unie speelt een belangrijke voortrekkersrol binnen de omschakeling naar een duurzame maatschappij en de bestrijding van onze klimaatcrisis. Frans Timmermans, die het boegbeeld ervan was, is onlangs naar de Nederlandse politiek vertrokken. Tot grote verbazing en woede van de klimaatbeweging heeft Wopke Hoekstra, die voor Shell heeft gewerkt, hem opgevolgd.

In 2022 berekende Aviel Verbruggen dat de oliesector sinds 1970 per dag 2,75 miljard aan winst realiseerde.

Hiermee lijkt de invloed van Big Oil weer toegenomen. In 2022 berekende de Belgische hoogleraar Aviel Verbruggen van de Universiteit van Antwerpen dat deze sector sinds 1970 per dag 2,75 miljard aan winst realiseerde. Dat is ruim € 51 triljoen euro. U leest het goed: € 51.130.000.000.000!

Voorproefje van de 1,5°C wereld.

Ik ben een fan van Urbanus. U ook? Bij mijn jaarlijks belastingaanslag speelt vaak zijn liedje over de Belastingcontroleur door mijn hoofd. Op meesterlijke wijze vertolkt hij mijn gevoelens over zijn belastingcontroleur die op z'n kop is gevallen en zijn spaarvarken verkracht.

Bij het schrijven van dit blog luister ik naar Urbanus zijn De wereld is om zeep, uit 1974. Dit jaar waren er overal grote overstromingen, bosbranden enz. Onze wereld lijkt inderdaad wel om zeep. Dit jaar hebben we een voorproefje gehad van wat het leven in een 1,5°C wereld gaat betekenen.

Toch is België, met dank aan de Vlaamse regering, niet in staat een degelijk klimaatplan op te stellen om met name Vlaanderen te beschermen. Onze overheid beschermt ons en onze kleinkinderen niet, wat een kerntaak is. Alleen al daarom is het belangrijk dat iedereen op 3 december in Brussel meeloopt met de Klimaatmars.

Begin 2023 telde de Europe Unie 451,4 miljoen inwoners. Ruim 20 % ervan zijn 65+ers. Als senioren vormen wij een niet te onderschatten, doorslaggevende politieke factor wanneer we voor de toekomst van onze kleinkinderen opkomen. Als groep zijn wij niet te verslaan.

Op zondag 3 december neem ik de trein van Puurs naar Brussel om tegen de middag op het Noord Station uit te stappen. Daar begint om 12.30 uur de demonstratie. Ik hoop er eskaders van vrolijke, demonstrerende Benidorm Bastards, peletons van rollators en andere senioren, tegen te komen. Wij geven om onze kleinkinderen, wij gunnen ze een goede en rechtvaardige toekomst. U komt toch ook?

Lees meer over

Zot in de peperplantknop?

Hittegolf in september

Zot in de peperplantknop?

door Jan Stel

18-10-2023

Elk jaar koop ik in het voorjaar twee kleine peperplantjes in het tuincentrum om de hoek. Meestal staan ze in een schraal lentezonnetjes op een grote stellage buiten op mij te wachten. De keuze is niet erg groot, maar dat hoeft ook niet. Ik koop altijd dezelfde, omdat die goed in de nasi of andere oosterse gerechten passen. Ze worden ruim tien centimeter lang en ik noem ze Spaanse pepertjes.

Mijn pepertjes grand cru

Vroeger had ik een kleine moestuin. Ik vind het leuk om met je voeten in de Puurse klei te staan en met je handen in de grond te woelen als je aan het planten bent. Gelukkig vond mijn buurman dat in het begin ook wel een goed idee. Tot grote verbazing van het kleine nieuwbouwbuurtje waarin we gingen wonen, hadden we langs het beekje gezamenlijk een moestuintje.

Onze wereld wordt er niet veiliger op. Zijn wij met zijn allen zot in de kop?

Daar was geen metershoge haag of een groot houten hek, zoals je die in elke nieuwbouwbuurt bijna overal ziet. De strook moestuin liep gewoon door van het ene naar het andere perceel. Bij de jaarlijkse ‘freez-partij’ bleek dit ook heel praktisch te zijn. Na enige jaren hield de buurman het voor gezien. Er kwam een gezamenlijke mesthoop op de scheiding.

Op het terras stonden toen ook potten met kruiden, die mijn vrouw goed verzorgde, behalve de rode pepertjes. Daar heb ik een speciale (culinaire) band mee. Elk jaar kwamen er mooie witte bloempjes op die grote rode pepertjes. Dit voorjaar op het balkon ook. Toch gebeurde er onlangs iets speciaals. De planten kwamen weer in bloei. Dat is mijn grand cru … van de klimaatverandering.

Slaat de natuur op hol?

Buiten ruik je de herfst. De bomen verkleuren, de velden met mais zijn weer geschoren en de nachten worden kouder. De korte mouwen van de vorige week hebben plaats gemaakt voor jassen.

Naast de barbaarse oorlog in de Oekraïne, laait het conflict in het Midden-Oosten weer op. Onze wereld wordt er niet veiliger op. Zijn wij met zijn allen zot in de kop?

In 2015 hebben 195 landen vlak voor de Kerst, in Parijs, afgesproken om ONZE opwarming van het klimaat binnen de perken te houden. Het was al jarenlang duidelijk dat het zo niet verder kon. De natuur raakt door onze manier van leven steeds meer van slag. En dat komt als de bekende Australische boemerang terug in de vorm van droogte, hittegolven, overstromingen, snel veranderend weer en ga maar door.

Dat wisten ze toen in Parijs ook. Toch moest er zwaar onderhandeld worden om tot een bindende internationale overeenkomst te komen. Maar probeert u maar eens met uw buurman afspraken te maken over het snoeien van een haag of het poepgedrag van je kat, als je het niet zo goed met elkaar kunt vinden.

In Parijs is dat toen gelukt. De afspraak is om onze temperatuurstijging ruim onder de 2°C te houden. Men zou zelfs proberen die stijging te beperken tot 1,5°C. Dat is niet gelukt. We gaan daar nu al overheen. Onze wereld kreunt onder de bosbranden en andere door ons veroorzaakte ‘natuurrampen’.

Dit jaar zal het warmste jaar ooit worden. Ook dat is een record, maar die zal het volgende jaar zeer waarschijnlijk al weer worden gebroken.

Het ene record na het andere is dit jaar ergens ter wereld gesneuveld. Voor de kust van de Amerikaanse staat Florida leek de zee wel een heet-waterbad met temperaturen rond 37°C. Spanje en Griekenland stonden in brand. De Middellandse Zee was van de kook. En in ons land ontsprongen we de dans, met een aangename, maar natte zomer. Opvallend is dat de betrouwbaarheid van onze weersvoorspellingen zoek lijkt.

Warmste jaar ooit

We pompen met zijn allen, ondanks de bindende afspraken van al die politici in Parijs, steeds meer broeikasgassen in de lucht. We hebben het blijkbaar graag warm. Dit jaar zal de CO2-uitstoot met ongeveer één procent stijgen. Dat is weer een nieuw record. Zijn we met zijn allen zot geworden?

Dit jaar zal het warmste jaar ooit worden. Ook dat is een record, maar die zal het volgende jaar zeer waarschijnlijk al weer worden gebroken. Dat komt door een natuurverschijnsel in de Stille Oceaan. Dat is El Niño, het kerstkindje, waardoor het altijd wat warmer wordt.

De nachten zijn koud. De witte bloempjes van mijn pepertjes beginnen te verschrompelen. Ze zijn niet zot in hun plantenknop. Ze zijn in de war en wat te vroeg gaan bloeien, door ONZE klimaatverandering.

Geschreven door Jan Stel, ambassadeur Grootouders voor het Klimaat

Lees meer over

Hittegolf in september

door Jan Stel

06-10-2023

Het is zondag. Alles zit hier potdicht om de warmte op ons appartement buiten te houden. De ventilator op mijn kamer blaast zich rot … en krijgt het er warm van. Vermoeid draait het ding heen en weer; van links naar rechts en van rechts naar links.

Vanmiddag belde Hugo Van Dienderen, één van de enthousiaste co-voorzitters van de Grootouders voor het Klimaat, me. Ruim 4 jaar gelden belde hij mij ook met de vraag of ik ambassadeur wilde worden bij zijn Grootouders. Dat heb ik gedaan. Ik heb er geen moment spijt van gehad.

Samen maken we ons sterk voor een leefbare wereld voor onze kleinkinderen. Op onze website lees je dat de Grootouders voor het Klimaat een ongebonden burgerbeweging is van gewone mensen die bezorgd zijn om de klimaatverandering en de gevolgen ervan voor toekomstige generaties.

Mijn acht kleinkinderen kennen geen ijspret of sneeuwballen gevechten

Mijn acht kleinkinderen kennen geen ijspret of sneeuwballen gevechten. Ze zijn allemaal na 2015 geboren. Zonder dat ze het weten hebben ze al de nodige hitterecords zien sneuvelen. En er zullen nog vele nieuwe records worden gemaakt.

Dit keer vroeg Hugo mij of ik zo nu en dan een kort blog voor S Plus zou willen schrijven. Hij had net mijn laatste, behoorlijk lange blog voor de Grootouders gelezen. Die ging over ons huis dat in brand staat. Met al die hitte vond ik dat wel een toepasselijk titel. Zoal je ziet kan ik Hugo’s verzoek niet weigeren. Ik doe dat met veel plezier. Maar ik hoop wel dat je daar ook zo over gaat denken.

Na een stevige verkoelende windvlaag van mijn trouwe ventilator besloot ik een foto van de hitte te gaan maken. Ik heb mijn camera gepakt en ben even naar het voorste balkon gelopen. De middagzon staat er vol op. ‘Klik’ zei het toestel. ‘Puf’ zei ik, vanwege de hitte. De thermometer geeft 35oC aan. Een tropische dag in een door het KMI goedgekeurde hittegolf, op 10 september. Een bloedhete dag van Open Monumenten Dag, terrasjes, en een goeie pint.

Natuurrampen

Toen ik, evenals de meesten van jullie, jong was, had je ook natuurrampen. Dat zijn van die ellendige situaties waar je als mens helemaal niets aan kunt doen. De overstromingen in zeeland in 1953 en die in Ruisbroek, hier om de hoek, op 3 januari 1976, zijn er voorbeelden van. De natuur krijgt het even op zijn heupen. En dan begint het gedonder.

Een zware noordwesterstorm en springtij zorgden er voor dat de slecht onderhouden Zeeuwse dijken doorbraken. Bij Ruisbroek deed slecht weer en een plaatselijke windhoos de dijk de das om. Historisch zijn de woorden van een boze Ruisbroekenaar, Frans Verelst, tegen koning Boudewijn “dat er wel 30 miljard BEF is voor vliegtuigen die boven onze kop razen, maar onvoldoende geld voor de versterking van dijken”. Zijn woorden zijn niet alleen historisch, maar ook profetisch. Ook nu nog is de veiligheid van Vlaanderen in het geding. Frans is overigens een heel vriendelijke plaatsgenoot, die inderdaad wel zijn mening geeft. En zo hoort het.

Uit onderzoek blijkt dat dit jaar bijna iedereen op de wereld ,op een of ander manier, last heeft gehad van de klimaatopwarming

Vandaag werden in Marokko mensen wakker geschud door een aardbeving die een natuurramp heeft veroorzaakt. De beelden vliegen de wereld over. Het land is letterlijk door elkaar geschokt door gigantische oerkrachten diep in de aardkorst. Die krachten zorgen er, heel langzaam, voor dat Afrika op Europa botst. En dat leidt elke keer weer tot aardbevingen in het Middellandse Zeegebied.

Het menselijk leed is enorm. Iedereen biedt hulp aan. De Marokkaanse gemeenschap in ons land gaat gelijk aan de slag en zamelt hulpgoederen in. Op zo’n moment is de solidariteit tussen mensen altijd groot.

ONZE natuurrampen

De hittegolf van september is het staartje van een keiwarme Europese zomer. Het hele jaar ging het, na een kwakkelwinter, mis. Vooral in Zuid -Europa. Daar sneuvelt elke maand wel weer een hitterecord. De bossen, de groene longen van de aarde, staan in brand. De Middellandse Zee werd bijna zo warm als het water in een warm bad. Dat is geen pretje voor de vissen die er nog leven.

Op Zaventem was het een drukte van jewelste. Weg van het koude moederland, is het idee. Maar dat er nog mensen op vakantie gaan naar dat gebied is voor mij onbegrijpelijk. Half Griekenland staat in brand. Toch adviseren de reisbureaus je om op vakantie te gaan naar die andere helft. “We moeten er even tussenuit, hoor”. Tja, de wereld is gek geworden, denk ik dan.

Na maandenlange hitte, komen eindelijk de lang verwachte regens. Griekenland kreunt onder regens waar die van de Ardennen bij verbleken. Uit onderzoek blijkt dat dit jaar bijna iedereen op de wereld ,op een of ander manier, last heeft gehad van de klimaatopwarming. Dat gaat over miljarden mensen. Behalve dan in Genk, waar onze klimaatminister veel te weinig blijft doen om deze ramp te keren.

Het blijft maar warm op het balkon. De temperatuur is alweer gestegen. De herfst en winter worden, lees ik ergens op een deftige website, zeer waarschijnlijk warmer en natter dan normaal. Dat is goed nieuws voor onze energierekening. Ik ga maar een paraplu kopen. Jij ook?

Geschreven door Jan Stel, ambassadeur Grootouders voor het Klimaat

Abonneer op Jan Stel