Ann Peuteman, journaliste bij Knack, verdiepte zich de voorbije jaren in het leven en de rechten van ouderen. Vorig jaar bracht ze haar boek ‘Rebels – Het verzet van 75-plusser’ uit. Een boek dat het verhaal vertelt van 12 ouderen die zich verzetten tegen de manier waarop de samenleving hen behandelt, betuttelt en soms ook negeert. We vroegen haar wat de aanleiding was om dit boek te schrijven en wat ‘Rebels’ haar leerde.

Ann: “Van cultuurhuis Victoria Deluxe kreeg ik de kans om samen met Brecht Vanhoenacker een documentaire te maken met ouderen die zich ergeren aan de manier waarop hun generatie wordt voorgesteld en behandeld.  Daarvoor deed ik een oproep waarop honderden mensen reageerden. Uiteindelijk selecteerde ik twaalf mensen, die in de film getuigen over de hindernissen waar ze tegenaan lopen bij het ouder worden. Omdat hun levensverhalen niet in die 65 minuten film passen en ik in de eerste plaats een schrijfster ben, besloot ik ook een boek te schrijven dat bij de documentaire aansluit.”

Vooroordelen blijven overeind omdat ze keer op keer worden herbevestigd

Oude mensen willen vooral rusten, zitten vaak met een dekentje voor de TV, zijn moe en futloos, ... Dit stereotype beeld hebben wij meestal over hen. Hoe komt dit volgens jou?

Ann: “Zoals bij alle stereotypen blijven die vooroordelen overeind omdat ze keer op keer worden herbevestigd. Er zijn inderdaad ouderen die het liefst met rust gelaten worden en zoveel mogelijk verantwoordelijkheden uit handen geven, maar dat is niet de meerderheid. Dat we er vaak zo over denken, komt door het eenzijdige beeld dat keer op keer onder meer in de media en in reclame wordt herhaald. Alleen door ouderen te laten zien zoals ze écht zijn en hen zoveel mogelijk zelf aan het woord te laten, kunnen we die vooroordelen doorbreken.”

Dat heb je dan ook gedaan in je boek ‘Rebels’. Zijn dit ouderen met een atypisch leven achter de rug?

Ann: “Helemaal niet. Het zijn allemaal heel verschillende zeventigers en tachtigers. Hoog- en laagopgeleid, zorgbehoevend en in uitstekende gezondheid, mensen die thuis wonen en rusthuisbewoners. Dat zij nog grote dromen hebben en een uitgesproken mening verkondigen, is echt niet zo uitzonderlijk. De getuigen van ‘Rebels’ vormen een dwarsdoorsnede van de ouderen van vandaag. Hoogstens kunnen ze het een beetje beter uitleggen dan veel van hun leeftijdgenoten.”

Tegen welke zaken botsen ouderen?
Ann: “Al die honderden mensen die zich voor ‘Rebels’ meldden, heb ik gevraagd wat voor hen de grootste hindernis is om te blijven wie ze altijd al zijn geweest. Veruit de meesten geven aan dat ze het verschrikkelijk vinden dat hun mening haast nooit meer wordt gevraagd. Toch niet over wezenlijke dingen. Er wordt hen wel gevraagd of ze geen pijn hebben, genoeg te eten in huis hebben en zich comfortabel voelen, maar er wordt amper belang gehecht aan hun mening over de wereld om hen heen. Een tweede grote klacht is dat mensen vanaf een bepaalde leeftijd amper nog vrijwilligerswerk vinden. Op dat vlak wordt er echt zwaar gediscrimineerd. Wat veel ouderen ook echt kwaad maakt, is dat de banken hen massaal laten vallen waardoor ze vaak gedwongen worden om hun geldzaken uit handen te geven. Verder klagen nogal wat mensen aan dat ze niet meer zelf kunnen kiezen wat ze eten of drinken, en dat straten en pleinen niet aan hen zijn aangepast.”

“De meeste dingen had ik wel verwacht, maar ik keek er toch van op dat zoveel ouderen het ontzettend belangrijk vinden om op de een of andere manier te kunnen blijven werken. Zo leerde ik een tachtiger kennen die terminaal ziek en bedlegerig is. In het woonzorgcentrum gedroeg hij zich volgens het personeel opstandig en soms ronduit agressief. Pas toen een jonge zorgkundige hem expliciet vroeg waarom hij zo deed, legde hij uit dat hij zich nutteloos voelde. De man was altijd leraar geweest en dat bracht het personeel op een idee. Sinds ongeveer een jaar komt de juf van het vierde leerjaar van een school in de buurt 2 keer per maand naar het woonzorgcentrum met 4 leerlingen die moeite hebben met lezen. Zij gaan dan op de grond naast het bed van de man zitten en lezen voor uit hun leesboek. Maken ze een fout, dan verbetert hij hen. Met al zijn onderwijservaring weet hij natuurlijk perfect hoe dat moet. Die oud-leraar is lang niet de enige die tot op het eind van zijn leven een bijdrage wil kunnen leveren. Alleen moeten we ouderen daar meer naar vragen. Net zoals we meer moeten informeren wat zij nog uit het leven willen halen.”

Ouderen vinden het verschrikkelijk dat hun mening haast nooit meer wordt gevraagd

Durft deze generatie ouderen dan wel genoeg opkomen voor hun mening en ideeën?
Ann: “Niet iedereen is daartoe in staat. Dat heeft met persoonlijkheid te maken, maar ook met gezondheid. Wie zorgbehoevend is, heeft vaak de energie niet meer om zijn stem luid genoeg te laten horen. Maar dat wil zeker niet zeggen dat zo iemand geen mening of verlangens zou hebben.”

Zag je de voorbije 10 jaar al een positieve evolutie hoe we met ouderen omgaan?
Ann: “Zeker. Men is er zich nu meer van bewust dat ouderen de regie over hun leven zoveel mogelijk zelf in handen moeten kunnen houden. Zo heeft elk woonzorgcentrum tegenwoordig wel een bewonersraad, maar dat wil nog niet zeggen dat bewoners er ook echt inspraak hebben. Toch niet over de dingen die er echt toe doen. Ze mogen zich meestal wel uitspreken over het weekmenu en de activiteiten, maar het is nog uitzonderlijk dat ze ook betrokken worden bij, bijvoorbeeld, de aanwervingen en evaluatie van het personeel.”

Hoe zie je jezelf binnen een aantal jaar, als je wat ouder wordt?
Ann: “Als ik eerlijk ben, werd mijn interesse in het leven en de rechten van ouderen jaren geleden gewekt doordat ik zelf bang werd om ouder te worden. Aan heel wat dingen die met ouder worden samenhangen, zoals het wegvallen van geliefden en gezondheidsproblemen, kunnen we weinig verhelpen. Ik focus me op de dingen die we wél kunnen verbeteren. Ik heb de voorbije jaren al veel bijgeleerd en hopelijk ook anderen al doen stilstaan bij die zaken die niet goed lopen. De bewustwording is er al wat meer, maar we zijn er nog lang niet.”

Lezingen S-Plus

Ann: “In het najaar geef ik een aantal lezingen voor S-Plus over het Rebels-project. Tijdens zo’n lezing leg ik aan de hand van concrete ervaringen van 75-plussers uit wat het hen zo moeilijk maakt om te blijven wie ze altijd al zijn geweest en om de touwtjes over hun leven zoveel mogelijk in handen te houden. Natuurlijk ga ik vooral in op hoe het anders kan en ga ik uitgebreid met het publiek in gesprek.”

Leo De Beul: ‘Tijd om oud te worden, heb ik niet’

Leon Dewulf: ‘Vrijheid moet je zelf afdwingen’

Nadia Vereecke: ‘Ik wil helemaal niet oud worden’

Foto's: © Philip Vanoutrive

Dit is een artikel uit S-Plus Mag juli-augustus-september 2023. Lees hier nog meer artikels.

Schrijf je in voor de lezingen met Ann Peuteman, telkens van 14 tot 16 uur
9 oktober 2023: Zaal Cameo (Buurtcentum Bloemekeswijk), Frans van Ryhovelaan 119,
9000 Gent, T 09 333 57 76
20 oktober 2023: Zaal Kloosterheide, Kloosterstraat 89, 2880 Bornem, T 03 285 43 36
7 november 2023: CC De Leest, Sint-Jorisstraat 62, 8870 Izegem, T 056 52 77 47
10 november 2023: Vrijzinnig Punt, Albrecht Rodenbachstraat 18, 3500 Hasselt, T 011 24 73 60
17 november 2023: Zaal Morgenrood, Mechelsestraat 70, 3000 Leuven, T 02 546 15 92