HOE GAAT MEN WERELDWIJD MET DEMENTIE OM

‘Waarom stopten ze me hier weg? Wat zin heeft het nog dat ik leef?, - oppert een 96-jarig vrouwtje. 

Meteen is de toon gezet voor de ontroerende, intimistische documentaire Human Forever van de Nederlander Teun Toebes (°1999), verpleegkundige en humanitair activist. Samen met  de bekroonde documentairemaker Jonathan De Jong (°1983), met wie hij het boek Verpleeg Thuis schreef, doorkruiste hij gedurende drie jaar, elf landen en vier continenten om te kijken hoe er wordt omgegaan met een geestelijk tekort als dementie en de mensen die hiermee moeten leven. Hoe kan de samenleving in de toekomst worden ingericht voor de mensen die onze aandacht zo hard nodig hebben maar die wij zo vaak vergeten. Iedereen, ongeacht leeftijd of diagnose, heeft toch hetzelfde recht op een goed leven. 

Dementie is van alle leeftijden en is overal aanwezig. Wereldwijd leven er op dit moment ruim 55 miljoen mensen met een vorm van dementie. In 2030 zullen er dat 78 miljoen en in 2050 meer dan 139 miljoen zijn. Een angstaanjagend toekomstbeeld!

In de landen die hij bezocht wordt dementie en het behandelen ervan telkens anders gezien. In Denemarken bezoeken ze een verpleeghuis waar planten de knusse inrichting van natuurlijke materialen kleur geven. Waar huisdieren rondwandelen en waar de bewoners comfortabel op de grond kunnen gaan liggen omdat ze de vloerverwarming aangenaam vinden. Deze elementen zorgen voor een ‘thuisgevoel’. Het niet toedienen van medicatie noch kalmeringsmiddelen zorgt ervoor dat de bewoners opnieuw een energiek gezicht krijgen. En de waas voor hun ogen verdwijnt.

Wereldwijd leven er op dit moment ruim 55 miljoen mensen met een vorm van dementie

In Moldavië, het armste land van Europa, zijn er geen voorzieningen voor mensen met voortschrijdend geheugenverlies. Opname in de psychiatrie met een minimum aan voorzieningen is de enige optie. Ze slapen er met zes op de kamer. Zicht op de buitenwereld krijgen ze slechts op een balkon met tralies. In Zuid-Afrika is voor de meesten dementie totaal onbekend. Er bestaan geen verpleeghuizen waardoor zorgen voor elkaar een noodzaak is. De dokter wijt de vergetelheid aan ‘te veel denken’. Jongeren beschouwen er dementerenden, in zichzelf sprekenden, als heksen die moeten vermoord of levend verbrand worden. In Zuid-Korea voorspellen wetenschappers dat tegen 2044 het het meest vergrijsde land zal zijn. Het land doet er dan ook alles aan om dementie preventief te behandelen: elke inwoner krijgt vanaf de leeftijd van 60 een invitatie voor een geneeskundig onderzoek. Indien blijkt dat de persoon een risico heeft op het ontwikkelen van dementie, krijgt hij een programma om zijn levensstijl te veranderen. De Finger-methode wordt gebruikt. Uit deze Finse studie blijkt dat een combinatie van bewegen, gezonde voeding, sociale contacten en hersentraining de achteruitgang in het denkvermogen van ouderen kan voorkomen. In Amerika wordt ouder worden niet aanzien als verlies maar als verrijking. Zo geven bijv. in The Intergenerational School (Cleveland) ouderen les aan kinderen zonder te vertellen wie wel of geen gaten in zijn geheugen heeft. 

Bij ons zag Toebes hoe Vlaanderen breekt met de bouw van traditionele verpleeghuizen door op zoek te gaan naar nieuwe woonvormen die kunnen bijdragen aan het dagelijks geluk van de bewoners. Zo heerst er in Huis Perrekes (Geel, stond bekend voor zijn natuurlijke, open omvang met geesteszieken)  een gevoel van luxe en zorgen hout en textiel voor een gevoel van thuiskomen. In De Weister (Kortrijk) verdween het waangedrag van de bewoners door de architectuur: kleinschalig en knus. In Aymonshof (Dendermonde) doen mensen hun ding: aan tafel zitten in pyjama, op sokken lopen. Ze leven in het nu en daar wordt respect voor opgebracht.

Deze 75’ durende documentaire toont verdriet maar ook veel liefde

Deze 75’ durende documentaire toont verdriet maar ook veel liefde. De grote kracht is tevens dat het niet enkel leidinggevenden, verantwoordelijken, wetenschappers zijn die spreken over dementie maar ook de patiënten een stem krijgen. Ze worden getoond in hun waardigheid. Als volwaardige personen waar best niet op een kinderachtige manier wordt mee omgegaan. Want dat is toch de essentie : altijd de mens in de mens blijven zien. Hun tekortkomingen aanvaarden, in hun verhaal meegaan en niet van mening zijn dat ze het best opgesloten worden. 

Human Forever biedt de maatschappij een spiegel voor. Je stelt je de vraag : waarom moeten ouderen, dementerenden in een rusthuis terecht? Waarom kunnen ze niet opgenomen worden bij hun eigen familie, kinderen (als die er zijn)? Confronterend is het zeker. Want hoe moeten ze zich voelen in een omgeving waar ze afhankelijk zijn van onbekenden, geen keuzes meer kunnen maken?